ترکیب روش‌های نقشه‎برداری مرسوم و زمین‎آماری برای تخمین برخی از ویژگی‎های فیزیکی و شیمیایی خاک ‏(مطالعه موردی: منطقه ساردوئیه، استان کرمان)‏

سابقه و هدف: خاک‌ها دارای ویژگی‌های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی بسیار متنوعی هستند که نوع و مقدار تغییرات این ویژگی‎ها در رابطه با عملیات کشت و کار محصولات کشاورزی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. به‌منظور مدیریت بهینه‌ خاک، نیاز به دانستن این ویژگی‎ها می‌باشد؛ اما از آن‌جا که اندازه‌گیری این ویژگی‌ها در آزمایشگاه و آن هم برای یک سطح وسیع، بسیار هزینه‌بر است، نیاز به برآورد توزیع مکانی آن‌ها احساس می‌گردد. پژوهش حاضر به تخمین برخی از ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک در واحد‌های نقشه ژئوفرم بخشی از اراضی منطقه‌ ساردوئیه استان کرمان با کاربرد روش‌های‌ سنتی نقشه‌برداری خاک، کریجینگ، و ترکیب این دو شیوه در قالب یک تخمینگر واحد پرداخته و نتایج دو روش با یکدیگر مقایسه شده است.مواد و روش‌ها: از خاک سطحی (عمق صفر تا 30 سانتی‌متری) 150 نقطه‌ مشاهداتی با میانگین فاصله‌ 200 متر در قالب یک الگوی نمونه‌برداری تصادفی طبقه‌بندی‌شده، نمونه‌برداری شد. هم‌چنین، با استفاده از سیلندر، نمونه‌های دست‌نخورده از هر موقعیت مشاهداتی برداشت گردید. پس از هواخشک نمودن نمونه‌های برداشت‌شده و عبور آن‌ها از الک دو میلی‌متری، تجزیه‌های آزمایشگاهی لازم بر روی آن‌ها انجام شد. پس از محاسبه‌ مقادیر تخمینی و واریانس خطای متغیرهای مطالعاتی با استفاده از تخمینگرهای مورد نظر، اعتبارسنجی آن‌ها با استفاده از شاخص‌های آماری ضریب تبیین و جذر میانگین مربع خطای نسبی انجام گرفت.یافته‌ها: تمامی ویژگی‌های مورد مطالعه، به‌جزء چگالی ظاهری و واکنش خاک، از تغییرپذیری متوسط برخوردار بودند. ساختار مکانی همه‌ متغیرهای مورد مطالعه به‌جزء درصد حجمی ذرات درشت، درصد ماده آلی و قابلیت هدایت الکتریکی که ساختار مکانی قوی داشتند، از نوع متوسط بود و مدل‌های کروی و نمایی به‌خوبی توانستند ساختار مکانی ویژگی‌های خاک را مدل‌سازی کنند. دامنه این مدل‌ها برای ویژگی‌های مختلف از حدود 450 متر برای ظرفیت زراعی تا 1945 متر برای واکنش خاک متغیر بود. با توجه به این‌که میانگین دامنه‌های ویژگی‌های مورد مطالعه، حدود 880 متر بود؛ می‌توان این فاصله را به‌عنوان فاصله‌ بهینه‌ نمونه‌برداری برای مطالعات آتی در این منطقه مد نظر قرار داد.نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد زمانی که کلاس همبستگی مکانی یک متغیر، قوی باشد؛ استفاده از تخمینگر کریجینگ و روش ترکیبی، تخمین موفقیت‌آمیزی از آن ویژگی را به همراه خواهد داشت. به‌علاوه، در چنین وضعیتی، کاربرد تخمینگر ترکیبی منجر به کاهش قابل توجهی در میزان اُریب تخمین‌ها شد. از سوی دیگر، استفاده از روش ترکیبی برای تخمین سایر ویژگی‌های خاک‌های منطقه‌ مطالعاتی که کلاس همبستگی مکانی متوسط داشتند از ارجحیت قابل توجهی نسبت به دو تخمینگر دیگر (نقشه‌ ژئوفرم و نقشه‌ کریجینگ) برخوردار نبود.