تحولات ژئوپلیتیک و سیاست خارجی افغانستان؛سال‌های 1919 تا 2001

با گذشت نزدیک به یک قرن از استقلال افغانستان در سال 1919، هنوز هم موضوع استقلال و ابتکار عمل در سیاست خارجی این کشور در قرن بیستم از ‌‌موضوع‌های بحث‌برانگیز در این کشور است. افغانستان پس از استقلال در ‌‌تأثیر رقابت قدرت‌های بزرگ جهانی در وضعیتی خاص به سر برده است. تحولات ژئوپلیتیک در سدۀ گذشته بر وضعیت داخلی و خارجی این کشور ‌‌تأثیر مستقیم داشته است. این نوشتار کوششی است برای پاسخ به این پرسش که تحولات ژئوپلیتیک منطقه چه ‌‌تأثیری بر سیاست خارجی افغانستان از زمان استقلال تا رویداد 11 سپتامبر 2001 داشته است؟ نوشتار حاضر توصیفی- تحلیلی است که در آن ارتباط ژئوپلیتیک منطقه و سیاست خارجی افغانستان بررسی می‌شود. موقعیت ژئوپلیتیکی افغانستان در نظریۀ ژئوپلیتیک نظام جهانی سائول کوهن بحث نظری نوشتار را شکل داده است، افغانستان به‌عنوان دولت شبه مستقل در ژئوپلیتیک منطقه نه تنها در دوران پس از جنگ سرد ویژگی خاص افغانستان در منطقه بوده است؛ بلکه این وضعیت از دوران استقلال این کشور تاکنون نیز برجسته بوده است. یافته‌های نوشتار نشان می‌دهد که سیاست خارجی افغانستان پس از استقلال در دوره‌های نظم و گذار ژئوپلیتیکی و تحول در ساختار امنیتی ژئوپلیتیک منطقه، بیشتر گرایش به راهبرد بی‌طرفی و موازنه در برقراری روابط با قدرت‌های بزرگ هر دوره داشته است و هر گاه از چنین راهبردی فاصله گرفته است و موقعیت مستقل یا شبه مستقل در ژئوپلیتیک منطقه را با راهبرد همراهی با قدرت بزرگ یکی از مناطق دست‌خوش تحول کرده است، کودتا، انقلاب و حتی اشغال نظامی نیز در این کشور رخ داده است.