تحلیل گفتمان نقاشی دفاع مقدس در دوران جنگ (در مقایسه با نقاشی جنگ در شوروی)

بیان مسئله: هنر «دفاع مقدس» برای حدود یک دهه مهم‌ترین جریان هنر رسمی در ایران بود. این هنر، یکی از روشن‌ترین تجلی‌های گفتمانی است که حول اتفاقات جنگ ایران و عراق ایجاد و با نام گفتمان دفاع مقدس شناخته شد. گفتمانی که اگرچه حول یک جنگ خاص شکل گرفت، اما به‌هیچ‌وجه محدود به آن نبود و تجلی اندیشه‌ای بود که از کشمکش‌های نظامی آن دورة خاص فراتر می‌رفت. هدف: این پژوهش به دنبال پرسش از عناصر اساسی این گفتمان و چگونگی صورت‌بندی این عناصر گفتمانی در کنار یکدیگر در نقاشی دفاع مقدس در دوران جنگ است. روش تحقیق: روش انجام این تحقیق توصیفی-تحلیلی بوده است و برای جمع‌آوری آثار مورد بررسی از منابع مختلفی از جمله کتاب‌ها، کاتالوگ‌ها، مجلات و سایت‌ها استفاده شده است. پس از معرفی کلیاتِ نظریة گفتمان و تشریح اصطلاحات اساسی این نظریه، تلاش شده است که شش عنصر مهم در این گفتمان (جبهة خودی، جبهة دشمن، مبارزه، پیروزی، شکست و زن) که عناصر تکرارشونده در گفتمان‌های هنری مربوط به جنگ هستند، در این نقاشی‌ها به تفصیل بررسی شوند. نتیجه‌گیری: با بررسی عناصر گفتمانی این هنر و قیاس آنها با شکل دیگری از صورت‌بندی گفتمانی جنگ در نقاشی (هنر شوروی)، مفصل‌بندی خاص این عناصر به یکدیگر در گفتمان نقاشی دفاع مقدس به بحث گذاشته شده است. در این پژوهش با شناسایی نقش تعیین‌کنندة معنویت در شکل‌بندی این گفتمان، مشخص شده است که گفتمان دفاع مقدس نه صرفاً معطوف به جنگ ایران و عراق، بلکه عملاً در کار بازنمایی منازعات بزرگ‌تری بود که محدود به جبهه‌ها و کشمکش‌های نظامی نبوده است.