تحلیل فضایی فشار بخار آب در جنوب و جنوب‌‌ غرب ایران با استفاده از تکنیک-های‌ خودهمبستگی فضایی با تآکید بر مراکز و کانون‌های جمعیتی

بخار آب به عنوان مهم‌ترین گاز گلخانه‌ای نقش مؤثری در گرمایش زمین ایفاء می‌کند. از این رو شناخت وضعیت این عنصر اقلیمی در مناطق جمعیتی می‌تواند نقش مهمی در بررسی آسایش اقلیمی یک منطقه داشته باشد. لذا در این پژوهش ابتدا به بررسی خودهمبستگی فضایی و شناسایی الگوی رفتاری مقادیر فشار بخار آب در جنوب و جنوب‌غرب ایران با استفاده از تکنیک تحلیل اکتشافی داده‌های فضایی (ESDA) و آماره موران محلی پرداخته شده است و سپس تأثیرات این عنصر مهم اقلیمی در کانون‌های جمعیتی مورد بحث قرار گرفته است. در این راستا از داده‌های فشار بخار آب 78 ایستگاه سینوپتیک موجود در پهنه جغرافیایی جنوب و جنوب‌غرب ایران با طول دوره آماری مناسب و بالاترین درجه تفکیک زمانی بهره گرفته شد. برای انجام تحلیل‌های خودهمبستگی ابتدا محدوده مطالعاتی با توجه به بهینه‌ترین تفکیک مکانی، به یاخته‌های 9×9 کیلومتر (3338 یاخته) تقسیم‌ گردید. سپس مقادیر فشار بخار آب به صورت میانگین ماهانه، سالانه و دهه‌ای برای هر یاخته و با استفاده از نرم‌افزار MATLAB استخراج شد. نتایج تحلیل خودهمبستگی فضایی طی سه دهه گذشته (2010-1981) حاکی از تقویت خوشه‌های فشار بخار آب زیاد (بالا- بالا) و تضعیف خوشه‌هایی با مقادیر پایین (پایین- پایین) است. ایجاد خوشه‌های بالا-بالا فشار بخار آب در حاشیه خلیج‌فارس (به‌خصوص در استان بوشهر) و از بین رفتن مقادیر پایین- پایین در بخش‌های جنوبی زاگرس قابل مشاهده است. بررسی و مقایسه پراکندگی فضایی خوشه‌های بخار آب با خوشه‌های دمایی به عنوان یکی از مهم‌ترین پارامترهای تأثیرگذار بر روی فشار بخار آب، حاکی از خودهمبستگی مثبت و معنی‌دار در دوره مورد مطالعه بود. بنابراین، با توجه به اثر گذاری مستقیم و غیر مستقیم فشار بخار آب بر فعالیت های انسان و همچنین محیط طبیعی به عنوان بستر فعالیت های انسانی، استقرار جمعیت در کانون‌ها و مراکز جمعیتی مناطق مورد مطالعه، متأثر از نوسانات فشار بخار آب خواهد بود و این روند در آینده مشهودتر خواهد بود.