تحلیل علل هژمونیک‌شدن گفتمان اسلام‌گرا در مقایسه با دو گفتمان چپ و لیبرال در انقلاب اسلامی ایران

رخداد انقلاب اسلامی ایران، به‌عنوان رویدادی کم‌نظیر در سال‌های پایانی قرن بیستم، توجه بسیاری از اندیشمندان و پژوهشگران حوزۀ علوم اجتماعی و سیاسی را به خود جلب کرده است. ازاین‌رو، برای مطالعۀ این پدیده از نظریه‌ها و رویکردهای گوناگون بهره گرفته شده است. اکثر این نظریه‌ها به بررسی چگونگی شکل‌گیری رخداد انقلاب معطوف شده و کمتر به تحلیل چرایی هژمونیک‌شدن گفتمان اسلام‌گرا به‌طور نظام‌مند توجه کرده‌اند. تحلیل گفتمان به‌ویژه خوانش لاکلا و موف، به‌دلیل دارابودن قابلیت تحلیل موضوعات کلان اجتماعی، فرصت ویژه‌ای برای تبیین چرایی چیرگی و افول گفتمان‌ها به‌طور نظام‌مند و هدفمند در حوزۀ مطالعات جامعه‌شناسی سیاسی فراهم آورده است. با به‌کارگیری مفاهیم استفاده‌شده در گفتمان لاکلا و موف، این پژوهش به‌خوبی توانسته است چرایی هژمونیک‌شدن گفتمان اسلام‌گرا را در انقلاب اسلامی ایران تبیین کند. مدعای این مقاله این است که گفتمان اسلام‌گرا با اتکا به عاملان سیاسی خود و بهره‌گیری از فرایند دوگانۀ برجسته‌سازی و حاشیه‌رانی، قابلیت دسترسی، اعتبار و عام‌گرایی توانست در فرایند پیروزی انقلاب اسلامی، موقعیتی هژمونیک را در مقایسه با دو گفتمان دیگر برای خود‌ ایجاد کند.