تحلیل تطبیقی رویکردهای سوبژکتیو و ابژکتیو به مسئلۀ ارزش در اقتصاد

این مقاله به‌دنبال ردیابی مبادی فلسفی نگرش به مسئلۀ ارزش در تاریخ اندیشۀ اقتصادی است. تطورات تاریخی اندیشۀ اقتصادی حاکی از این است که در سنت ارسطویی و اسکولاستیکی به‌دلیل عدم انفکاک سوژه‎/ ابژه وجوه عینی و ذهنی ارزش درهم‎تنیده و وجوه طبیعی ارزش با وجوه اجتماعی ارزش گره خورده بود، اما پس از رنسانس و با شکل‎گیری تفکیک سوژه/‎ ابژه در عالم تفکر فلسفی و شکل‎گیری نظام اقتصادی سرمایه‎داری مبادله‌ای مبتنی‌بر نفع‎طلبی شخصی ابتدا در دورۀ کلاسیک بر ابعاد ابژکتیو و عینی ارزش تأکید شد. نظریۀ ارزش مبتنی‌بر کار در بین اقتصاددانان کلاسیک و مارکس در این بستر ظهور کرد، اما در مرحلۀ بعد متعاقب انقلاب مارژینالیسم بر ابعاد سوبژکتیو ارزش تأکید شد. در این دوره به‌دلیل سیطرۀ رویکرد کمّی ریاضی و نگرش ارزش‌ خنثایی پوزیتیویستی مسئلۀ ارزش منحل و به‌جای آن به نظریۀ قیمت توجه شد. درنهایت، جریانات هترودوکس در اقتصاد سعی کردند با تمرکز بر دیالکتیک ابژکتیو/ سوبژکتیو (رئالیسم انتقادی) و ابعاد اخلاقی و ارزشی اقتصاد (رویکرد قابلیت آمارتیا سن) مجدداً مسئلۀ ارزش را احیا کنند.