تحلیل بزه‌دیده‌شناختیِ قاچاق زنان‌و‌کودکان: با نگاهی به ملاک‌های بین‌المللی و مقررات ایران

طرح مسأله: قاچاق انسان یکی از جرایم سازمان‌یافته‌ است که بیشترین بزه‌دیدگان آن را زنان و کودکان تشکیل می‌دهند. این افراد اغلب، اشخاص فریب‌خورده‌ای هستند که از سرنوشت خود اطلاعی نداشته و در دام قاچاقچیان گرفتار شده اند. فریب‌خوردگی بزه‌دیدگان قاچاق انسان، به طور عمده، معلول آسیب‌پذیری جنسیتی یا سنّی این گروه از اشخاص است. روش: در این پژوهش بر پایه روش توصیفی-تحلیلی، و با استفاده از منابع جرم‌شناختی و بزه‌دیده‌شناختی، مفاد اسناد بین‌المللی و قوانین ایران در خصوص موضوع قاچاق زنان‌و‌کودکان بررسی شده است. یافته‌ها: در قاچاق زنان و کودکان، آنچه که بیش از همه، به این بزه‌دیدگی دامن می‌زند، جنسیت و سنِ بزه‌دیدگان، به منزله دو متغیر آسیب‌شناختی، است. از دیدگاه بزه‌دیده‌شناسی، آسیب‌پذیری زنان‌و‌کودکان، ضرورت حمایت ویژه یا افتراقی از این دو گروه را ایجاب می‌کند. در همین راستا، در سطح بین‌المللی اقداماتی برای حمایت از این آماج‌های اصلی قاچاق انسان انجام شده است که تصویب پروتکل یکم الحاقی به کنوانسیون سازمان ملل برای مبارزه با جرم سازمان‌یافته فراملّی نقطه عطف آن به شمار می‌رود. امّا در ایران با وجود تصویب قانون مبارزه با قاچاق انسان (مصوب 1383)، به جنبه‌های گوناگون حمایتی (جز حمایت کیفری) توجه چندانی نشده است. نتایج: به رغم اقدام‌های بین‌المللی در زمینه حمایت از بزه‌دیدگان، قانون مبارزه با قاچاق انسان، هنوز برای تحقق حمایت مطلوب از زنان‌و‌کودکان قربانی این جرم کافی به نظر نمی‌رسد. در نتیجه، اصلاح قوانین داخلی در راستای شناسایی ملاک‌های بین‌المللی در این زمینه، و به‌ویژه تعمیم حمایت کیفری به سایر جنبه‌های حمایتی، ضروری به نظر می‌رسد.