تحلیل ادبی و بلاغی قصیده هائیّه منسوب به امام رضا(ع) رهیافتی به آرمانشهر رضوی

قصیده هائیّه منسوب به امام هشتم، حضرت علی بن موسی الرضا(ع)، از جمله مصادیق عینی تعلیم و روشنگری در سطح فردی و اجتماعی است که امام(ع) در آن، هنجارها و ناهنجاری­های اخلاقی و پیامدشان را با زبانی بلیغ و ادبیّاتی نافذ یادآور شده‌اند. مقالۀ حاضر بر آن است تا به روش تحلیل محتوای کیفی، کارکرد سازه­های بلاغی و زبانی را در تأثیرگذاری هرچه بیشتر کلام امام رضا(ع) و انتقال بهتر معانی مورد نظر ایشان(ع) در قصیدۀ مزبور تبیین و تحلیل نماید. برآیند پژوهش نشان می­دهد امام(ع)، با به کارگیری اسلوب خِطابی و پی­ریزی زیرساخت­های تأثیرگذار بلاغی و ادبی، بر بنیادها و آموزه­های تربیتی گرانسنگی تأکید دارند؛ بدین منظور در جای جای قصیده، استفادۀ آگاهانه و خلّاقانه از شگردهای کارآمد بلاغی، موجب زیبایی و جذّابیّت اشعار گردیده و کاربرد فنونی نظیر: تکرار، تلمیح، تمثیل، آشنایی زدایی، ندا، ندبه، مراعات النظیر، مذهب کلامی، استفهام تقریری، ارسال مَثَل، ایضاح بعد از ابهام، حُسن خِتام و غیره به برجسته سازی گمراهیِ ناشی از غرور، طمع ورزی، ستمگری و عدم صیانت زبان نظر دارد، ضمن آن که توجّه مخاطبان را از طریق بیان تصویری مفاهیم انتزاعی و استخدام واژگان عاطفی و انسانی- همراه با ارائه دلایل منطقی- به مرگ­اندیشی و بیدار کردن وجدان­های خفته معطوف می­سازد.