تحلیلی بر ظرفیت نهادی- مدیریتی فضاهای شهری در ارتباط با مشارکت شهروندان در ادارۀ شهرها (مطالعه موردی: منطقه 8 شهر تبریز)

تحقق مشارکت شهروندان در ادارۀ شهرها، مستلزم ظرفیت‌سازی­هایی در ابعاد نهادی و سازمانی فضاهای شهری است. از این رویکرد، درجهت تحقق مشارکت و در کنار شکل‌گیری عناصر ساختاری نظیر شوراهای شهر، عواملی که به چگونگی و ظرفیت‌های ارتباطی ایجاد شده بین سازمان‌های مدیریت شهری و شهروندان در فضاهای شهری مربوط است، مورد توجه قرار می‌گیرد. با توجه به ایده نظری مذکور و با هدف شناخت مؤلفه‌های ظرفیت نهادی- مدیریتی فضاهای شهری و رابطه آن با مشارکت شهروندان، پژوهش حاضر این موضوع را در منطقۀ 8 تبریز مورد بررسی قرار داده است. از مشکلات فراروی مدیریت شهری در این منطقه که مرتبط با عدم مشارکت فعال شهروندان است می‌توان به‌کمبود درآمد مدیریت شهری، ضعف در خدمات‌رسانی به شهروندان، عدم همکاری شهروندان در پرداخت عوارض به شهرداری، عدم مسئولیت‌پذیری مردم نسبت به مسائل بهداشتی و نظافت محلات، بی‌توجهی به اولویت‌های شهروندان در اجرای پروژه‌های شهری، ناآشنایی با حقوق شهروندی و... اشاره کرد. روش تحقیق از نوع توصیفی و همبستگی است که با استفاده از مطالعۀ کتابخانه‌ای- اسنادی و میدانی (پرسشنامه و مصاحبه) انجام گرفته است. حجم نمونۀ انتخاب شده با توجه به حجم جامعۀ آماری، 384 نفر برآورد شد. پایایی داده­ها با بهره­گیری از ضریب آلفای کرونباخ 76/0 محاسبه شد. با اجرای آزمون تی‌تک­نمونه­ای، دو فرضیۀ اول تحقیق مبنی بر وضعیت نامطلوب مشارکت و نیز ظرفیت پایین نهادی- مدیریتی فضای شهری برای مشارکت شهروندان در منطقۀ 8 تبریز مورد تأیید قرار گرفت. نتیجۀ آزمون رگرسیون گام به گام نشان داد که مؤلفۀ نگرش دولت به مشارکت با ضریب بتا 469/0 بیشترین تأثیر را در بین مؤلفه‌های بسترهای نهادی- مدیریتی داشته است. سپس به ترتیب مؤلفه‌های نقش رسانه‌های جمعی، نقش تشکل‌های مردمی ‌و ایجاد فرصت‌های ارتباط با مدیریت شهری با ضریب بتا 443/0، 408/0 و 370/0 در مراتب بعدی قرار داشته‌اند. همچنین نتیجۀ آزمون همبستگی پیرسون نشان می‌دهد که بین اقدام به مشارکت و مؤلفه‌های نهادی و مدیریتی دخیل در مشارکت شهروندان در منطقۀ مورد مطالعه، رابطه وجود دارد.