تبارشناسی پارک‌های معاصر تهران و بررسی زمینه‌های شکل‌دهنده به آنها

بیان مسئلهدر زندگی نوین، پارک‌ها به عنوان عمده ترین فضای شهری، نقش مهمی در زندگی اجتماعی شهرنشینان دارند. تحولات اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی اخیر، رویکردهای گوناگونی در تجربه صدسال پارک‌سازی درنظام شهرسازی و مدیریت شهری نوین ایجاد ‌کرد. برای شناخت پارک‌های هر دوره باید ریشۀ خصلت‌های آن را در زمینه‌های زمانه آن جستجو کرد. کشف نحوه ‌‌تأثیر ‌‌اندیشه‌ها و الگو‌واره‌های فکری حاکم بر طراحی پارک‌های معاصر از زمان پهلوی تا کنون بر کالبد پارک‌ها سوال اصلی است که یافتن پاسخ آن ‌‌می‌تواند برای هر تصمیم گیری معاصر راهگشا باشد.● هدفاین تحقیق با مشخص‌کردن عوامل ‌‌تأثیرگذار و بررسی فراز و فرود آنها و تحلیل شیوه ‌‌تأثیرگذاری آنها در کالبد پارک راهنمای خوبی برای مدیران شهری، برنامه‌ریزان و طراحان پارک‌ها در آینده خواهد بود و ‌‌می‌تواند مبنایی برای تصمیم‌سازی در این حوزه تلقی ‌‌شود.● روش تحقیقروش تحقیق به صورت تطبیقی و تحلیلی در بستر تاریخ‌پژوهی معاصر و مصداق‌پژوهی است. شهر تهران به دلیل داشتن محوریت درتحولات، بستر مکانی این پژوهش انتخاب شده است. دراین تحقیق، پنج رویکرد و دوره متمایز پارک‌سازی (یک دوره پهلوی وچهار دوره جمهوری اسلامی) معرفی و پارک‌های کلیدی و مورد توجه الگویی آنها به عنوان مبنا در نظر گرفته شده اند. در ابتدا تحولات کالبد پارک‌ها بررسی شده و سپس متغیرهای زمینه‌ای (مبانی اجتماعی،سیاسی و اقتصادی و فرهنگی) دوره‌های مختلف به صورت تطبیقی مورد بررسی قرارگرفته و چگونگی سازگاری تحولات کالبد پارک‌ها با 4متغیر زمینه ذکر شده، مشخص می‌‌‌شود.● نتیجه‌گیریدر روند بررسی‌ها، تمایزات کالبدی قابل توجهی بر پارک‌ها با تفاوت در سطح و نوع زیبایی‌شناسی و فرهنگ بهره برداری آنها قابل تشخیص است. پارک‌سازی اولیه مانند پارک شهر بیشتر جنبۀ اقلیمی و خنک‌کنندگی با تأکید بر الگوی باستان‌گرایی مدنظر بوده است. طراحی پارک‌های پهلوی دوم، ارگانیک و بیشتر جنبه تفرجی و روابط جدید اجتماعی داشته است. در پارک‌سازی اوایل انقلاب به جنبه خدماتی و کارکردی پارک و در ادامه در پارک‌هایی مانند : پارک گفتگو توجه به ابعاد فرهنگی بیشتر شده و سپس به جذابیت بصری پارک‌ها اهمیت داده شده است. پس از آن، پارک‌های عظیمی در جنوب شهر درجهت عدالت‌محوری ایجاد شد. به این ترتیب اولویت اصلی در سیر تحولات گونه‌ها، حساسیت‌های اقلیم و کارکرد، فرهنگ، زیبایی‌شناسی و عدالت اجتماعی بوده است. با این‌حال زمینه‌ها و شرایط گوناگون سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی عوامل مستقیم و ‌‌تأثیرگذاری هستند که الگوی پارک در هر دوره را مستقیماًً تحت ‌‌تأثیر قرار می‌دهند. و قبض و بسطی شامل سادگی پس از اوایل انقلاب و تجمل گرایی بعد از آن در سیر تحول پارک‌سازی ایران بر این مبنا قابل تفسیر است.