تاثیر خصوصیات شیمیایی خاک بر همزیستی سیب و انگور با قارچ‌های میکوریز آربوسکولدار

سابقه و هدف: قارچ‌های‎‌ میکوریز آربوسکول‌دار که همزیست اجباری طبیعی ریشه 80 درصد گیاهان هستند، نقش مهمی در افزایش جذب آب و بعضی عناصرغذایی به‌ویژه فسفر و تولید پایدار محصولات زراعی و باغی دارند. همزیستی تعدادی از این قارچ-ها با ریشه انگور گزارش شده ‌است. همچنین تلقیح بعضی از آن‌ها به ریشه نهال‌های سیب باعث افزایش رشد آن‌ها شده است. این پژوهش به منظور بررسی حضور آن‌ها در باغ‌های سیب و انگور مناطق بویراحمد و دنا و تاثیر خصوصیات شیمیایی خاک بر این رابطه همزیستی انجام شد. مواد و روش‌ها:‌ شصت نمونه از ریزوسفر سیب و انگور این مناطق، جمع‌آوری شدند. هاگ‌های قارچ‌های میکوریز آربوسکول‌دار به روش الک‌تر و سپس سانتریفیوژ کردن در محلول شکر جداسازی و جمعیت هاگ‌ها در 100گرم ریزوسفر شمارش شد. برای به‌دست آوردن هاگ‌های سالم این قارچ‌ها کشت‌های تله گلدانی با ذرت، برای هر نمونه در گلخانه برای 14 هفته مستقر شدند. قارچ‌های هر نمونه با مطالعه و اندازه‌گیری خصوصیات ریختی، هاگ‌های جداسازی شده از ریزوسفر این گیاهان و کشت‌های تله گلدانی، شناسایی گردیدند. درصد کلنیزاسیون طول ریشه سیب و انگور در هر نمونه پس از رنگ‌بری آن‌ها با محلول پتاسیم 10 درصد و رنگ آمیزی آن‌ها با محلول لاکتوفنل‌آنیلین‌بلو محاسبه گردید. بافت، اسیدیته، هدایت الکتریکی و میزان فسفر خاک هر نمونه، تعیین شدند. همچنین ضرایب همبستگی خصوصیات شیمیایی خاک با جمعیت هاگ‌های این قارچ‌ها و درصد کلنیزاسیون طول ریشه در هر گیاه نیز محاسبه گردیدند. یافته‌ها: قارچ‌های میکوریز آربوسکول‌دار در تمام نمونه‌ها حضور داشتند و میانگین جمعیت هاگ این قارچ‌ها در 100 گرم ریزوسفر، تنوع آن‌ها و درصد کلنیزاسیون طول ریشه، در سیب به ترتیب 1474، 3/3 و 3/67 و در انگور 1045، 8/2 و 4/40 بودند. چهارده گونه از این قارچ‌ها متعلق به هشت جنس، به اسامی: Funneliformis constrictum, F. caledonium, F. mosseae, F. geosporum, Glomus deserticola, G. microaggregatum, Rhizophagus fasciculatus, R. clarus, Claroideoglomus claroideum, C. etunicatum, Scutellospora calospora, Entrophospora infrequens, Acaulospora bireticulata و Ambispora gerdemannii در نمونه‌ها شناسایی شدند. گونه‌ی F. mosseae با 6/76 درصد بیشترین فراوانی را داشت. بافت خاک نمونه‌ها از رسی تا لومی، متغیر بود. میزان فسفر، اسیدیته و هدایت-الکتریکی خاک با جمعیت هاگ قارچ‌های میکوریزی آربوسکولار و درصد کلنیزاسیون طول ریشه این گیاهان همبستگی منفی داشتند. ضریب همبستگی جمعیت هاگ این قارچ‌ها در خاک ریزوسفری سیب، با اسیدیته، هدایت الکتریکی و فسفر خاک به ترتیب 02/0-، 42/0- و 04/0- و در انگور 45/0-، 30/0- و 01/0- بود. همچنین ضریب همبستگی درصد کلنیزاسیون طول ریشه سیب با اسیدیته، هدایت الکتریکی و فسفر خاک به ترتیب 22/0-، 19/0- و 38/0- و در انگور 44/0-، 15/0- و 16/0- بود. نتیجه‌گیری: حضور این قارچ‌ها در تمام نمونه‌ها حاکی از نیاز این گیاهان به این همزیستی برای رشد و نموطبیعی است. جمعیت هاگ این قارچ‌ها، تنوع آن‌ها و درصد کلنیزاسیون طول ریشه، در سیب بیشتر از انگور بود. فراوانی بیشتر قارچ F. mosseae ، حاکی از توانایی بیشتر آن در برقراری رابطه همزیستی با این گیاهان است. همبستگی منفی میزان فسفر، اسیدیته و هدایت‌الکتریکی خاک با جمعیت هاگ قارچ‌های میکوریز آربوسکول‌دار و درصد کلنیزاسیون طول ریشه، نشان می‌دهد که توانایی برقراری رابطه‌ی همزیستی این قارچ‌ها با ریشه این گیاهان و میزان تکثیر آن‌ها در خاک‌های با فسفر و شوری کم و اسیدیته خنثی تا کمی قلیایی بیشتر است. بنابراین می‌توان کاربرد این قارچ‌ها را در این ‌گونه خاک‌ها برای بهبود رشد و محصول این گیاهان، پیشنهاد کرد.