تأملی در ویژگی‌های زبانی و املایی نسخۀ خطی نخستین شرح کامل مثنوی به زبان فارسی در آسیای صغیر

زبان فارسی و فرهنگ ایران همواره مشتاقانی در جهان داشته است و بخش‌هایی مانند آناتولی و منطقۀ بالکان، بسیار از این زبان و فرهنگ تأثیر پذیرفته‌اند. فارسی‌آموزی، نسخه‌برداری آثار علمی و ادبی، ترجمه، تصحیح و شرح متون فارسی، وجود نسخه‌های خطی بی‌شمار از آثار کهن ایرانی در کتابخانه‌های بزرگ دنیا و توجه محققان و مصححان غیرایرانی به بازآفرینی این متون، نشانه‌هایی از نفوذ فرهنگ ایرانی و زبان فارسی در جهان است. شرح شش جلدی مصلح‌الدین مصطفی بن شعبان حنفی رومی (969 ـ 897 ق)، معروف به سروری، بر مثنوی معنوی فقط یک نمونه از این‌گونه کوشش‌هاست که در قرن دهم هجری در آناتولی نوشته شده است. وی از پیروان مولویه در دورۀ سلطان سلیمان قانونی بود. در این مقاله کوشش شد تا افزون‌بر معرفی نسخه‌های خطی شرح سروری بر مثنوی، با رویکرد بررسی سبک‌شناختی متون، به این پرسش کلیدی پاسخ داده شود؛ این اثر ازنظر سبکی چه ارزش‌هایی دارد که آن را شایستۀ توجه بیشتر می‌کند؟ ویژگی‌های این اثر ازنظر زبانی مانند نثر مرسل فارسی است. این اثر، آیات و احادیث و حکایات و سخنان متصوفة بسیاری را در خود جمع کرده است و به آنها استناد می‌کند؛ هم‌چنین اشعار پرشماری را از شاعران پارسی‌گوی دیگر برای تبیین دقیق‌تر ابیات مثنوی بیان کرده است؛ به همین سبب ازنظر محتوایی مجموعه‌ای ارزشمند و درخور تحقیق با رویکرد پژوهش بینامتنی است. به سبب تأثیر محیط پیرامون، ضبطِ مشکول بسیاری از واژه‌ها و اصطلاحات به متن وارد شده است و همین می‌تواند زمینه‌ای برای مطالعات گونه‌شناسی زبانی باشد.