تأثیر بافت بر هویت؛ بررسی رویکرد سعدی نسبت به مواجهه با «دیگری» در گلستان و غزلیات

هویت مفهومی متکثّر و چندبعدی است. این ویژگی باعث می‌شود تا هویت در بافت‌های گوناگون جلوه‌های متفاوت داشته باشد. تغییرات هویت در تغییر رفتار شخص قابل مشاهده است. بر این اساس ممکن است شخصی واحد در بافت‌های گوناگون، هویتی و رفتارهایی متفاوت بروز دهد. مواجهه با «دیگری» از جلوه‌های مهم رویکرد انسان است. در این مواجهه‌ی سرنوشت‌ساز، انتخاب میان خشونت یا مدارا اهمیت بسیار دارد؛ خشونت فضا را بر «دیگری» می‌بندد و مدارا راه را برای هم‌زیستی و استفاده از ظرفیت‌های زندگی فراهم می‌کند. در این پژوهش رویکرد سعدی نسبت به «دیگری» در دو بافت تعلیمی و غنایی بررسی ‌شده‌است؛ معلمی و عاشقی از شاخصه‌های مهم هویت سعدی است؛ کتاب تعلیمی گلستان، نمایان‌گر سعدی معلم و غزلیات عاشقانه، بازتاب دهنده‌ی سعدی عاشق است. با مطالعه‌ی رویکرد سعدی نسبت به «دیگری» در این دو اثر، می‌توان تفاوت بافت را در هویت و رویکردهای ناشی از آن مطالعه کرد. در این بررسی مشخص ‌شد که سعدی در بافت‌های گوناگون، نسبت به مسأله‌ای واحد –مواجهه با «دیگری»- رویکردهایی متفاوت نشان داده است؛ سعدی معلم، رویکرد بسیار تندتری از سعدی عاشق، نسبت به «دیگری» دارد. تفاوت مواجهه‌ی سعدی با «دیگری» نشان می-دهد که هویت، سیال و متغیر است و در بافت‌های گوناگون، جلوه‌هایی متفاوت دارد.