بکُشتی، به ‌گُشنی یا به کُشتی؟ (بررسیِ مجدّدِ چهار بیت بحث‌برانگیز شاهنامه دربارۀ ضحّاک)

author

  • سجاد آیدنلو دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور اورمیّه
Abstract:

فردوسی در اوایل پادشاهی ضحّاک چهار بیت در بیان بی‌رسمیِ هوس‌آلود او سروده است: پس آیین ضحّاک وارونه‌خوی ز مردان جنگی یکی خواستی کجا نامور دختری خوب‌روی پرستنده کردیش در پیش خویش   چنان بُد که چون می‌بدیش آرزوی بکشتی/ به گُشنی/ به کشتی که با دیو برخاستی به پرده اندرون پاک بی‌گفت‌و‌گوی نه رسم کیی بُد نه آیین کیش دشواری اصلیِ این قطعه در ضبط، قرائت و معنای مصراع دومِ بیت دوم و سپس ارتباط یا استقلال معناییِ دو بیتِ آغازین و دو بیت پایانی است. در نسخه‌های شاهنامه ده ضبط مختلف برای مصراع دومِ بیت دوم دیده می‌شود و شارحان و محقّقان هم ده معنا برای آن پیشنهاد  کرده‌اند. نگارنده با نقد ضبط‌ها، خوانش‌ها و معانیِ گوناگون و بر پایۀ دلایل و قراینی مانندِ نگاشتۀ «بکشتی» در بیشترِ دست‌نویس‌ها، بودن مصراعی مشابه به لحاظِ نحوی و معنایی در جای دیگر شاهنامه، توجّه به دریافتِ سنّتیِ بعضی کاتبان و خوانندگان شاهنامه از طریقِ نسخه‌بدل‌های این ابیات، توضیح گزارشی در بندهش و... ضبط و قرائتِ «به کشتی که با دیو برخاستی» را محتمل‌تر می‌داند و برای هر چهار بیت به صورت پیوسته (موقوف‌المعانی) این تفسیر را پیشنهاد می‌کند که ضحّاک به هنگامِ برانگیخته شدن شهوتش دختری خوب‌روی و پاک‌دامن را در اختیار مردی جنگجو و دیوافکن می‌نهاد تا در برابر نگاه او با آن دختر نزدیکی کند و منظور فردوسی از «آیین ضحّاک وارونه‌خوی» احتمالاً همین کارِ ناشایست است. 

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

بررسی بازتاب اعتقاد به استویهاد یا دیو مرگ در شاهنامه

دیوها و مخلوقات اهریمنی بخشی جدایی­ناپذیر از اساطیر و باورهای ایرانیان باستان را تشکیل می­دهند، در واقع پیشینیان ما برای هر کدام از رذیلت­ها و پدیده­های شر، قائل به دیوی خاص بودند و آشکار شدن هریک از این عناصر شرور و ویران­گر را به آن دیوها نسبت می­دادند. از جمله پدیده­هایی که ایرانیان برای آن دیوی خاص قائل بودند، پدیدۀ مرگ است؛ پدیده­ای که آن را به استویهاد یا دیو مرگ منسوب می­کردند. این باور ...

full text

گذشته زشوّال ده با چهار تأملی در یک بیت تاریخ¬دار شاهنامه

فردوسی در آغاز داستان اشکانیان می­گوید: محمود خراج یک سال را به نیم کاهش داد و خبر آن در چهارده شوّال به طوس رسید و مردم محمود را دعا کردند. کاستن از خراج در چه سالی و علت آن چه بوده است؟ استاد تقی­زاده صدور این فرمان را به مناسبت قحط و غلای خراسان در سال 401 دانسته است، امّا دکتر زریاب­خویی برآن بوده است که محمود خراج سال 400 را کاهش داده بود و انگیزة آن غنایمی فراوان بوده است که محمود پس از فتح...

full text

بررسی پیشگویی ابن برّجان دربارۀ زمان فتح بیت المقدس

یکی از موضوعات قابل توجه در مطالعات تاریخی، پیشگویی وقایع تاریخی است. ابن‌زکی‌الدین بشارت فتح بیت‌المقدس در ماه رجب را به صلاح‌الدین داده بود و منبع پیشگویی خود را تفسیر ابن‌برّجان ذیل آیات ابتدایی سورۀ روم عنوان کرد. هدف این پژوهش، بررسی پیشگویی ابن‌برّجان دربارۀ زمان فتح بیت‌المقدس و چگونگی محاسبۀ اوست. این مقاله با روش اسنادی و توصیفی-تحلیلی و براساس منابع کتابخانه‌ای به رشتۀ تحریر درآمده است....

full text

نقد بلاغی بیت معروفی از شاهنامه

در این مقاله، پس از بیان تعریفی تکمیلی از دانش معانی، بیت معروف «میازار موری که دانه‌کش است / که جان دارد وجان شیرین خوش است » با ضبط دیگری از آن که در شاهنامه تصحیح جلال خالقی مطلق آمده است (مکش مورکی را که روزی کش است / که او نیز جان دارد و جان خوش است) مقابله و با توجه به مقتضای حال مخاطب، گوینده و نوع ادبی حماسه، دلایل بلاغی رجحان ضبط اخیر در بافت شاهنامه بیان شده است. در پایان نیز بر این ن...

full text

مقایسه تأثیر وضعیت طاق باز و دمر بر وضعیت تنفسی نوزادان نارس مبتلا به سندرم دیسترس تنفسی حاد تحت درمان با پروتکل Insure

کچ ی هد پ ی ش مز ی هن ه و فد : ساسا د مردنس رد نامرد ي سفنت سرتس ي ظنت نادازون داح ي سکا لدابت م ي و نژ د ي سکا ي د هدوب نبرک تسا طسوت هک کبس اـه ي ناـمرد ي فلتخم ي هلمجزا لکتورپ INSURE ماجنا م ي دوش ا اذل . ي هعلاطم ن فدهاب اقم ي هس عضو ي ت اه ي ندب ي عضو رب رمد و زاب قاط ي سفنت ت ي هـب لاتـبم سراـن نادازون ردنس د م ي سفنت سرتس ي لکتورپ اب نامرد تحت داح INSURE ماجنا درگ ...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 71  issue 238

pages  1- 26

publication date 2019-02-20

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023