بومی‌سازی در ادبیات امریکایی ترجمه‌شده: راهبردی برای مقاومت در برابر الگوسازیِ فرهنگیِ خارجی

بومی‌سازی، چنان‌که ونوتی می‌گوید، شیوۀ غالب ترجمه در فرهنگ‌های قدرتمندی همچون فرهنگ انگلیسی-امریکایی است. این راهبرد ترجمه‌ای در فرهنگ‌های پرنفوذ دلایل سیاسی، فرهنگی و اقتصادی دارد و در نتیجۀ اعمال آن آثار فرهنگی کشورهای کوچک‌تر در قالب فرهنگیِ بومی ریخته می‌شود و متن‌ها به‌شکلی تغییر می‌یابند که «شفاف» و «آشنا» به‌نظر برسند. این مقاله در پی آن است که به معرفی دلایل دیگری برای پدیدۀ بومی‌سازی بپردازد. هدف یافتن انگیزه‌های بومی‌سازی در زمان تصدی دولتی «اصولگرا» در ایران دوران معاصر است. برای این منظور، دستکاری‌های اعمال‌شده از طرف دولت در ترجمه‌های منتشرشده در این دوران را ابزار کار خود قرار می‌دهد تا تصویر روشن‌تری از نوعی بومی‌سازی دولتی و دلایل و انگیزه‌هایش به‌دست آورد. ازاین‌رو، متن اصلی و متن ترجمه‌شدۀ چهار رمان امریکایی که تحت نظارت این دولت به زبان فارسی ترجمه شده بودند با هم مقایسه شد و موارد تغییر در ترجمه‌ها بررسی شد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که جهان به‌تصویرکشیده‌شده در این رمان‌ها در اثر نظارت دولت و تحمیل برخی دستکاری‌ها به شرایط اجتماعی و فرهنگی ایران نزدیک‌تر شده و نوعی بومی‌سازی در آنها صورت گرفته است. ازاین‌رو، اولاً بومی‌سازی پدیده‌ای منحصر به فرهنگ‌های پرنفوذتر، همچون فرهنگ انگلیسی-امریکایی، نیست و فرهنگ ایرانی نیز برای حفظ ثبات سیاسی و اجتماعی خود و جلوگیری از نفوذ فرهنگ بیگانه از آن بهره می‌گیرد. ثانیاً بومی‌سازی ممکن است تحت تاثیر نهادهای قدرت و در اثر اعمال برخی سیاست‌ها به راهبردی غالب در ترجمه تبدیل شود. بومی‌سازی در ادبیات امریکایی ترجمه‌شده: راهبردی برای مقاومت در برابر الگوسازیِ فرهنگیِ خارجی