به‌کارگیری تحلیل سلسله مراتبی در جهت تدوین و اولویت‌بندی شاخص‌های تأثیرگذار در مکان‌یابی پایتخت

از ابتدای قرن بیستم، کشورهای متعددی پایتخت‌های خود را تغییر داده­اند. پایتخت‌ها قلب تپنده هر نظام سیاسی هستند که تهدید شدن آن می‌تواند برابر با اضمحلال موجودیت نظام سیاسی حاکم بر کشور باشد. به همین خاطر در هر کشور مکان‌یابی پایتخت، به‌عنوان کانون اقتدار و بقای ساختار سیاسی از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف اصلی این نوشتار شناسایی و اولویت‌بندی معیارها و عوامل تأثیرگذار در انتقال پایتخت سیاسی کشور می‌باشد. نوع مقاله توصیفی-تحلیلی است و تلاش خواهد شد با احصای معیارها و شاخص‌های مؤثر، میزان اهمیت هر یک با استفاده از نظر خبرگان مشخص شود. ازاین‌رو، هجده معیار اصلی مؤثر بر مکان‌یابی، ذیل چهار گروه معیارهای زیست‌محیطی-طبیعی، اجتماعی-فرهنگی، امنیتی-دفاعی، اقتصادی شناسایی شد. سپس با استفاده از تکنیک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) و مقایسه دودویی ماتریس توماس ال ساعتی، به تعیین ضرایب اهمیت شاخص‌ها و معیارها، جهت اولویت‌بندی اقدام شد. نتایج تحقیق نشان داد از میان معیارهای اصلی، معیارهای زیست‌محیطی-طبیعی (با وزنِ 0.423) نسبت به معیارهای امنیتی-دفاعی، اجتماعی و اقتصادی از اهمیت بیشتری برخوردار است. در میان معیارهای فرعی، چهار شاخص عدم قرارگیری در پهنه زلزله و گسل (0.179)، دسترسی مناسب به آب­های سطحی و زیرزمینی (0.123)، دوری از مراکز هسته­ای (0.120) و نرخ جرائم و بزه­های اجتماعی (0.080) بیشترین ضریب اهمیت را در فرآیند گزینش مکانی مناسب برای پایتخت از منظر متخصصان به خود اختصاص می‌دهند. در ضمن بر پایه‌ی یافته‌های پژوهش پیشِ رو می‌توان بیان کرد که انتخاب یا مکان‌یابی پایتخت، بیش از 50 درصد به این چهار عامل وابسته است.