بررسی و گزینش رگه‌های بین‌المللی تریتیکاله برپایة صفات زراعی و مورفوفیزیولوژیک

  به‌منظور ارزیابی و گزینش ارقام تریتیکاله با عملکرد بیشتر و صفات مطلوب زراعی و فیزیولوژیکی، سی ژن‌نمون (ژنوتیپ) دریافتی از مرکز بین‌المللی تحقیقات ذرت و گندم (سیمیت) مکزیک، آزمایشی در قالب طرح آلفالاتیس در دو تکرار و در سه ایستگاه تحقیقاتی کرج، مشهد و بیرجند در سال زراعی 1389-1390 اجرا شد. نتایج به‌دست‌آمده از تجزیة واریانس مرکب، تأثیر ژن‌نمون بر عملکرد دانه و بیشتر صفات را در سطح احتمال 1 درصد معنی‌دار نشان داده که بیانگر واکنش متفاوت ژن‌نمون­ها است. ضریب‌های همبستگی بین صفات مختلف نشان داد که عملکرد دانة همبستگی مثبت و معنی­داری با صفات انتقال مواد یعنی انتقال دوبارة مواد نورساختی (فتوسنتزی)، کارایی ساقه در انتقال ذخایر به دانه و نیز وزن دمگل (پدانکل)، درازای دمگل و وزن میانگرة دوم داشت. با استفاده از رگرسیون مرحله­ای دو صفت انتقال دوباره و درازای دمگل به ترتیب بیشترین تأثیر را بر عملکرد دانه نشان دادند، به‌طوری‌که این دو صفت در مجموع (533/0 (R2=از تغییرات عملکرد را توجیه کردند. بر پایة نمودار چندضلعی ژن‌نمون‌های 20،23 و 29 در سه محیط جزو مطلوب‌ترین بودند. با ترسیم بای‌پلات ژن‌نمون در صفت، عملکرد دانه با صفت انتقال دوباره، بیشترین رابطه را داشت. بر این پایه ژن‌نمون 23 با شجرة IRON_2/5/DISB5/3/S…BAGAL_2//FARAS_1  و ژن‌نمون‌های رگة خواهری (سیسترلاین) 29 و 28 با شجرة LIRON_2/5/DISB5/3/SPHD/PVN//YOGUI... و ژن‌نمون 20 با شجرة DAHBI_6/3/ARDI_1/TOPO 1419//ERIZO… با دارا بودن انتقال دوبارة بیشتر و عملکرد بالاتر مشخص و گزینش شدند. بنابراین به نظر می­رسد از صفت انتقال دوباره می­توان به عنوان معیاری برای گزینش رگة (لاین)­های تریتیکاله استفاده کرد.