بررسی و تحلیل عملکرد کارخانه‌های تولید شکر در مازندران (1267تا1332ق/1850تا1914م)

چکیده از نیمه دوم قرن 13ق/19م، مصرف قند و شکر در ایران افزایش یافت؛ بنابراین دولتمردان قاجار تلاش کردند با تأسیس کارخانه‌های صنعتی، از یک سو به نیازهای مردم در این زمینه پاسخ دهند و از سویی دیگر، مراحل صنعتی‌کردن تدریجی بخش‌های مختلف کشور و نیز وابستگی این قبیل محصولات به دولت‌های اروپایی را پیگیری کنند. در راستای این هدف، برای تأمین شکر مصرفی مردم، دو کارخانۀ تصفیه شکر در شهرهای ساری و بارفروش پایه‌گذاری شد. این پژوهش با رویکرد توصیفی‌تحلیلی و روش کتابخانه‌ای برای پاسخ‌گویی به این پرسش که عملکرد کارخانه‌های تولید شکر در دو شهر ساری و بارفروش و نیز سیر تغییرات تجارت این محصول در زمان حکومتگران قاجار چگونه بوده است، این فرضیه را به آزمون می‌گذارد: عملکرد کارخانه‌های مازندران در تولید شکر تصفیه‌شده با موفقیت نسبی همراه بوده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد در بسیاری از مواقع، دولت قاجار به واردات قند و شکر برای تأمین مایحتاج مردم مجبور شد؛ اما در مقاطعی، به‌ویژه دورۀ صدارت امیرکبیر، با تولید شکر در کارخانه‌های صنعتی و جدید مازندران، واردات این محصول برای نخستین بار کاهش محسوسی را تجربه کرد؛ همچنین این کارخانه‌ها در زمان‌هایی موفق شدند بخشی از نیاز مصرفی مردم را تأمین کنند و حتی ممکن است به صادرات فرآورده‌های خود دست یافته باشند.