بررسی وضعیت ساختاری ناحیه معدنی هیرد (جنوب بیرجند) با استفاده از تفسیر داده‌های مغناطیس‌هوایی، ماهواره‌ای و مشاهدات صحرایی و ارتباط آن با کانه‌زایی طلا

ناحیه معدنی هیرد در خاور خرد قاره ایران مرکزی و حاشیه خاوری پهنه لوت و در منتهی‌الیه باختری پهنه زمین‌درز سیستان واقع شده است. بخش شمالی پهنه زمین‌درز سیستان با راستای شمال‌باختر ـ جنوب‌خاور با پیچیدگی‌های ساختاری زیاد، محل تشکیل چند کانسار معدنی مهم بوده و از این لحاظ مطالعه آن از اهمیت چشمگیری برخوردار است. در این مقاله، به مطالعه و تفسیر داده‌های مغناطیس‌هوایی و ماهواره‌ای موجود در کنار مشاهدات صحرایی برای بررسی ساختارهای سطحی و زیرسطحی و ارتباط آنها با عارضه‌های ساختاری عمده و تأثیرگذار در ناحیه (مانند پهنه زمین‌درز سیستان)، پرداخته شده است. علاوه بر این پیوستگی واحدهای زمین‌شناسی و ساختاری با سن ائوسن و جوان‌تر که در بخش‌هایی توسط سنگ‌پوشی مرکب از نهشته‌های آبرفتی و خاک پوشیده شده است نیز مورد تحقیق قرار گرفته است. در مرحله پردازش داده‌های مغناطیس‌هوایی، فیلترهای برگردان به قطب و مشتق قائم اول اعمال شده است. برای پردازش داده‌های سنجنده ASTER و بارزسازی شکستگی‌ها نیز از فیلترهای بالاگذر بارزکننده لبه استفاده شده است. تفسیر داده‌های مغناطیس‌هوایی گویای وجود دو روند ساختاری اصلی شمال ـ جنوب و شمال‌باختر ـ جنوب‌خاور در منطقه می‌باشد که این روندها از جهت‌گیری بخش شمالی پهنه زمین‌درز سیستان پیروی می‌نمایند. جالب توجه وجود رگه‌های کانه‌دار و پهنه‌های برشی ـ گسلی کانه‌دار و دگرسان شده در همین روندها و در محدوده همین شکستگی‌ها است. علاوه بر این، محل تراکم و نیز تلاقی شکستگی‌ها با محل کانی‌سازی‌ها انطباق خوبی نشان‌ می‌دهد. از دیگر نتایج مطالعه داده‌های مغناطیس‌هوایی، باید به وجود یک ناهنجاری مغناطیسی حلقوی در خاور محدوده اشاره نمود که در بخش‌های باختری این ناهنجاری به شدت متأثر از ساختارهایی با روند NNW شده و رخداد کانی‌سازی به صورت رگه‌های سیلیسی طلادار و نیز کانی‌سازی در پهنه‌های بُرشی گسل‌ها، در همین محدوده به وقوع پیوسته است. تفسیر داده‌های ماهواره‌ای در کنار مشاهدات و اندازه‌گیری‌های صحرایی به عمل آمده از شکستگی‌ها و گسل‌های سطحی، علاوه بر تأیید و انطباق نسبی با دو روند ساختاری مذکور، دلالت بر وجود سومین روند ساختاری مهم شمال‌خاور ـ جنوب‌باختر در منطقه دارد که این روند اثر بسیار ضعیفی در نقشه مغناطیس‌هوایی از خود بر جای گذاشته است.