بررسی میزان خروج خاک از مزارع فاریاب در اثر برداشت محصولات مختلف با ریشه غده‌ای

چکیدهفرسایش آبی و بادی فرایندهای مهمی هستند که به طور معمول در مطالعات فرسایش و رسوب مورد بررسی قرار می‌گیرند. از دست رفتن خاک در اثر برداشت محصول (SLCH) نوع دیگری از تخریب اراضی است که معمولا در این مطالعات در نظر گرفته نمی‌شود. طی عملیات برداشت محصولات با ریشه غده‌ای، مقدار قابل توجهی خاک چسبیده به ریشه‌ها همراه محصول از مزارع خارج می‌شود. علیرغم اینکه این محصولات در سطح وسیعی در دنیا کشت می‌شوند، مطالعات کمی در دنیا روی مقدار SLCH انجام گرفته است و به نظر می‌رسد در ایران هم در این زمینه تا کنون مطالعه‌ا‌ی صورت نگرفته است. بنابراین، این مطالعه با هدف بررسی مقدار SLCH برای محصولات سیب-زمینی، سیر، چغندرقند، تربچه و چغندر لبویی در 47 مزرعه فاریاب در استان خوزستان انجام گردید. در هر مزرعه سه پلات 2×2 متری به صورت تصادفی مستقر و محصولات مورد نظر همراه با خاک چسبیده به غده‌ها از هر پلات برداشت گردید. سپس خاک چسبیده به غده‌ها جدا، خشک و توزین گردید و میانگین مقدار SLCH برای هر محصول در هر هکتار محاسبه گردید. مقدار SLCH برای محصولات مذکور به ترتیب برابر با 74/6273، 32/2525، 88/2264، 94/4101 و 50/6952 کیلوگرم در هکتار به دست آمد که بین این مقادیر تفاوت معنی-داری وجود داشت. همچنین میانگین SLCH همه محصولات 25/4310 تن در هکتار به دست آمد که با میزان رسوب خارج شده از حوزه-های آبخیز کشور تفاوت معنی‌داری نداشت و معادل کاهش ضخامت خاک به میزان 3/0 میلی‌متر در سال بود. با در نظر گرفتن سطح زیر کشت، میزان کل SLCH برای کشور و استان خوزستان به ترتیب برابر با 84/731807 و 10/26800 تن در سال به دست آمد. به طور کلی نتایج نشان داد مقدار SLCH در کشور چشمگیر است و این مقدار بهتر است در مطالعات فرسایش و رسوب در نظر گرفته شود و بهتر است به کشاورزان آموزش‌های لازم جهت کاهش آن داده شود.