بررسی میزان آزادسازی پتاسیم و امکان استفاده از ماسه‌سنگ گلاکونیتی به عنوان کود پتاسه در کلزا و گندم

سابقه و هدف: پتاسیم چهارمین عنصر فراوان در پوسته زمین است که در فعال‌سازی آنزیم‌ها، سنتز پروتئین و فتوسنتز نقش اساسی بازی می‌کند. باتوجه به وارداتی بودن بسیاری کودها از جمله پتاسیم در ایران، یافتن منابع کود پتاسیم در کشور اهمیت زیادی دارد. گلاکونیت یک کانی میکایی دارای پتاسیم، آهن، منیزیم، آلومینیوم و سیلیس است. ماسه‌سنگ گلاکونیتی در طبقه‌بندی سنگ‌های رسوبی جزو ماسه‌سنگ‌های سبز می‌باشد. این آزمایش با هدف بررسی میزان آزادسازی پتاسیم و امکان‌سنجی استفاده از پودرماسه‌سنگ گلاکونیتی به عنوان کود پتاسه در دو گیاه گندم و کلزا انجام شد. مواد و روش‌ها: ماسه‌سنگ گلاکونیتی از مسیر جاده داشلی برون به مراوه تپه حوالی روستای سوزش در استان گلستان جمع‌آوری گردید و به وسیله پتک پودر و از الک‌های مش20 و 120 عبور داده شد. میزان آزادسازی پتاسیم از این دو پودر (مش20 و 120) در آب مقطر، اسید‌ هیدروکلریک (5/2 نرمال) و اسید سولفوریک (7 نرمال) در طول 6 روز به صورت تجمعی سنجیده شد. به علاوه، به منظور یافتن بهترین روش برای آزادسازی حداکثر پتاسیم، از تیمارهای مختلف حرارت، نمک و اسید شامل تیمار کربنات کلسیم- اتوکلاو، تیمار کوره – سود – اتوکلاو، تیمار کلرید سدیم- کوره- اسید هیدروکلریک، تیمار اسید هیدروکلریک – اتوکلاو، تیمار اسید سولفوریک – اتوکلاو و تیمار کلرید کلسیم- کوره استفاده شد. امکان‌سنجی استفاده از این ماسه‌سنگ به عنوان کود پتاسی با کاربرد 75 و 150 گرم پودر ماسه‌سنگ گلاکونیتی در کیلوگرم خاک گلدان و کشت گیاهان گندم و کلزا انجام شد. یافته‌ها: تجزیه ماسه‌سنگ گلاکونیتی با آنالیزور فلورسانس اشعه ایکس مشخص کرد که این ماسه سنگ بیش از 24/2 درصد اکسید پتاسیم همراه با منیزیم، فسفر، روی و دیگر عناصر ضروری دارد و پس از مخلوط شدن با آب، در طی شش روز تنها 13/0 درصد پتاسیم خود را آزاد می‌کند. بررسی میزان آزادسازی پتاسیم با استفاده از تیمارهای مختلف نشان داد که بیشترین میزان آزادسازی پتاسیم در دو روش کلرید سدیم-کوره- اسید هیدروکلریک و اسید سولفوریک – اتوکلاو بود که با این روش‌ها ماسه‌سنگ در حدود 7 درصد پتاسیم خود را آزاد کرد. نتایج استفاده از پودر گلاکونیت در خاک دو گیاه گندم و کلزا نشان داد که در گیاه گندم، بیشترین میزان وزن تر و خشک بخش هوایی در تیمار 75 گرم گلاکونیت دیده شد و افزایش میزان گلاکونیت تا حد 150 گرم در گلدان سبب کاهش وزن تر و خشک کل گیاهان شد. در گیاه کلزا، وزن تر بخش هوایی، ریشه، کل در تیمار 150 گرم گلاکونیت بیشتر از تیمار شاهد بود. نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج حاصل از این بررسی مشخص شد که گلاکونیت توانایی آزاد‌سازی پتاسیم را داشته و می‌تواند اثرات ناشی از کمبود پتاسیم را در هر دو گیاه گندم و کلزا جبران نماید. برای تائید نتایج و میزان استفاده در مزرعه آزمایشات بیشتری مورد نیاز است.