بررسی فن‌آوری سفالگری هزارة پنجم ق.م. با استفاده از روشهای آزمایشگاهی XRD و XRF در شمال مرکزی ایران*

از جمله شواهد موجود برای بررسی فرایندهای تکنولوژیک در دورانهای پیش از تاریخ، سفال است که به فراوانی از بقایای باستانی، کشف و ضبط می‌شود. سفال به عنوان کهن‌ترین صنعت مردمان ساکن در فلات ایران، جایگاه ویژه‌ای در مطالعات باستان شناختی دارد. امّا بیشتر مطالعات انجام شده بر اساس توصیف ظاهری و الگوهای هنری انجام شده است چرا که در چند دهة گذشته، ابزارها و فنون پیشرفتة مطالعاتی در دسترس باستان شناسان نبوده است امّا در حال حاضر در اثر پیشرفت‌های فن‌آوری مداوم در تمام عرصه‌ها این امکان برای باستان شناسان فراهم شده است تا بتوانند داده‌های مادّی خود از جمله مجموعه سفالها را با استفاده از این ابزارها و فنون هر چه دقیق-تر مورد مطالعه قراردهند. در این طرح پژوهشی، تعداد 30 نمونه از سفالهای همگون معروف به افق چشمه‌علی از دو محوطة باستانی مرتبط با این افق سفالی (اسماعیل‌آباد و طبقات فوقانی تپّه زاغه دشت قزوین) با استفاده از تحلیل آزمایشگاهیXRD (تفرق پرتو مجهول) وXRF (فلورسانس پرتو مجهول) مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. افزون بر این در ارتباط با آزمایشهای انجام شده، وضعیّت فیزیکی نمونه‌ها نیز مطالعه شده است. مقایسة نتایج تحلیل‌های آزمایشگاهی نمونه‌ها از دو محوطه وجوه افتراق و اشتراک آنها را نشان داده و در نهایت توانایی‌های فنی سفالگران هزارة پنجم ق.م. را در منطقة شمال مرکزی ایران آشکار کرده است.