بررسی شطحیات عرفانی با نگاهی به نظریۀ گشتاری چامسکی

یکی از نظریه­های مهم زبانی، نظریۀ گشتاری است. غرض از گشتار یا تأویل، این است که تعداد جمله­های زبان به وسیلۀ حذف، تبدیل، اضافه و جابه­جایی تأویل شود. این مقاله با هدف تبیین شطحیات بر مبنای تأویل­های زبانی به بررسی چند نمونه از شطحیات عرفا بر اساس نظریۀ گشتاری می­پردازد و به دنبال پاسخ­گویی به این پرسش­ها است: که آیا شطحیات عرفا را می­توان با بُعد تأویلی و گشتاری زبان بررسی کرد؟ تفاوت گشتار در زبان عادی و ارجاعی با زبان عرفانی در چیست؟ نتایج بررسی­ها نشان می­دهد: شطحیات صوفیانه، شکلی از  گفتار است نه زبان و در واقع نشانی از ویژگی خلاقیت و زایایی زبان و نمودی از کنش­های زبانی است. در زبان ارجاعی(زبان عادی و علمی)، یک روساخت با اِعمال قواعد گشتار از یک یا چند ژرف­ساخت متناسب و هم­ساز به­دست می­آید و رابطه میان ژرف ساخت و رو ساخت تا حدود زیادی روشن و منطقی است؛ اما در زبان شطح رو­ساخت از چندین ژرف­ساخت متفاوت و متناقض حاصل شده و همین­امر، باعث دشواریابی و دیرفهمیِ آمیخته با حیرت، در شطحیات شده است.