بررسی رابطه رنگ عنبیه و پیگمانتاسیون حاشیه مردمک با کاپ دیسک بینایی

زمینه و هدف: رنگ چشم منشأ ژنتیکی دارد و توسط تجمع و توزیع دو رنگدانه ملانین و لیپوکروم در عنبیه مشخص می‌شود. وجود مقداری رنگدانه در عنبیه باعث رنگ آبی چشمها می‌شود که با افزایش میزان پیگمان عنبیه، چشمها به رنگ سبز، میشی (Hazel) و قهوه‌ای مشاهده می‌شوند. اگر چه در حالت معمول، دامنه نسبت Cup/Disk (C/D) می‌تواند بین 0-8/0 متغیر باشد اما معمولاً‌ در حالت نرمال سر عصب بینایی، نسبت C/D کمتر از 3/0 است. مطالعه حاضر با هدف بررسی رابطه عنبیه و پیگمانتاسیون حاشیه مردمک با اندازه کاپ در افراد بدون بیماری چشمی اولیه و ثانویه انجام شد. روش بررسی: در این مطالعه توصیفی- تحلیلی زنان مراجعه‌کننده به کلینیک چشم‌پزشکی سبزوار مورد بررسی قرار گرفتند. بیماران پس از معاینه با اسلیت‌لامپ از نظر رنگ عنبیه (چشم) به سه شکل قهوه‌ای تیره، متوسط (سبزه) و کمرنگ (آبی) تقسیم شدند و از نظر پیگمانتاسیون حاشیه مردمک نیز به طور کیفی به یک ردیف، دو ردیف، سه ردیف, چندردیف و بدون پیگمانتاسیون حاشیه مردمک تقسیم شدند. در فندوسکوپی با افتالموسکوپ مستقیم نسبت C/D به صورت کیفی تخمین زده شد. یافته‌های مشاهده و معاینه پس از ثبت با استفاده از نرم‌افزار SPSS و آزمون Chi-Square و آزمون دقیق Fisher مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند. یافته‌ها: در مجموع 227 نفر مورد بررسی قرار گرفتند که میانگین و انحراف معیار کاپ چشم راست و چپ آنها به ترتیب 1178/0±1617/0 و 1197/0±1648/0 بود. دامنه کاپ بین 0-5/0 بود؛ اما بیشترین فراوانی کاپ در چشم راست و چپ به ترتیب مربوط به کاپ 2/0 و 1/0 و کمترین فراوانی در هر دو چشم مربوط به کاپ 5/0 بود. بیشترین رنگ عنبیه مربوط به قهوه‌ای تیره (9/55%) و بیشترین پیگمانتاسیون حاشیه مردمک (47%) مربوط به دو ردیف بود. از نظر آسیمتری کاپ در دو چشم 5/4% آسیمتری مشاهده گردید که به تفکیک برای کاپ صفر، 1/0 و 2/0 هر کدام 9/0% و در مورد کاپ 3/0 و 4/0 به ترتیب 5/0% و 3/1% بود؛ در مورد کاپ 5/0 آسیمتری مشاهده نگردید. در بررسی رابطه میانگین کاپ چشم راست و چپ با رنگ عنبیه و پیگمانتاسیون حاشیه مردمک از نظر آماری رابطه معنی‌داری حاصل نگردید؛ اما در بررسی رابطه کاپ صفر چشم راست با رنگ آبی 041/0P= به دست آمد ولی در چشم چپ اختلاف معنی‌داری مشاهده نگردید؛ رابطه کاپ 1/0، 4/0 و 5/0 در چشم راست با رنگ چشم از نظر آماری معنی‌دار بود (004/0=P برای رنگ آبی) (038/0=P و 035/0=P برای رنگ قهوه‌ای متوسط «سبزه»). از نظر بررسی رابطه کاپ با پیگمانتاسیون حاشیه مردمک در چشم راست بین کاپ 1/0 و سه‌ردیف مقدار 048/0P= و برای کاپ 2/0 برای حالت دو ردیف 020/0P= و برای حالت بدون پیگمان حاشیه مردمک 036/0P= حاصل گردید؛ .اما در چشم چپ در بررسی رابطه کاپ 1/0 و پیگمانتاسیون حاشیه مردمک برای حالت دو ردیف 024/0P= و سه ردیف 03/0‍P= به دست آمد و برای کاپ 2/0 برای حالت دو ردیف 018/0P= و سه ردیف 024/0P= و بدون پیگمان حاشیه مردمک 031/0P= به دست آمد. نتیجه‌گیری: با توجه به این که در بررسی رابطه کلی میانگین کاپ و رنگ چشم و پیگمانتاسیون حاشیه مردمک رابطه معنی‌داری مشاهده نگردید ولی در مورد بعضی از انواع کاپ و رنگ چشم و پیگمانتاسیون حاشیه مردمک اختلاف معنی‌داری وجود داشت، این مسأله نیازمند بررسی و مطالعه بیشتری است تا از این طریق بتوان با مشاهده برخی از شاخصها در مورد برخی از روابط پیش‌بینی علمی به عمل آورد.