بررسی تغذیه برگی عناصر روی و آهن به فرم نانو بر رشد و عملکرد لوبیا چشم بلبلی در شرایط تنش کم‌آبی

چکیده مقدمه: کمبود آب عامل مهمی در تولید محصولات کشاورزی می­‌باشد؛ و یکی از آثار سوء تنش رطوبتی بر رشد و تولید گیاهان زراعی کاهش جذب عناصر کم­‌مصرف توسط ریشه گیاهان می‌­باشد. از طرفی دیگر با توجه به رشد جمعیت و افزایش تقاضا برای غذا و تامین امنیت غذایی، لگوم­‌ها مهم‌ترین منبع پروتئین در تغذیه انسان می­‌باشند. در همین راستا، پژوهش حاضر به­‌منظور بررسی تأثیر محلول‌پاشی عناصر کم‌­مصرف (آهن و روی) بر برخی خصوصیات رشدی و عملکرد لوبیا چشم بلبلی در شرایط تنش کم‌­آبی انجام گردید. مواد و روش­‌ها: این پژوهش به­صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک­‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه‌­ای واقع در شهرستان شوشتر طی سال زراعی 94-1393 اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل تنش کم‌آبی به‌­عنوان کرت اصلی در سه سطح (شاهد (آبیاری معمول)، قطع آبیاری در مرحله 50 درصد گلدهی و قطع آبیاری در مرحله 50 درصد غلاف‌­دهی) و محلول­‌پاشی عناصر کم‌­مصرف به‌­عنوان عامل فرعی در چهار سطح (شاهد (محلول‌­پاشی با آب معمولی)، محلول‌پاشی روی (با غلظت 5/1 در هزار)، آهن (با غلظت 2 در هزار) و ترکیب آن‌ها) بودند. محلول‌پاشی عناصر، در دو مرحله 60 و 75 روز بعد از کاشت صورت گرفت. صفات مورد بررسی عبارتند از: شاخص سطح برگ، تعداد برگ، وزن خشک برگ و ساقه، ارتفاع اولین غلاف از سطح خاک، تعداد گره بر روی ساقه اصلی، تعداد شاخه فرعی فرعی، قطر ساقه و عملکرد دانه بودند.   نتایج: نتایج نشان داد که اعمال تنش خشکی در مراحل گلدهی و غلاف‌دهی باعث کاهش معنی‌­دار صفات مورد بررسی می‌شود. البته تأثیر تنش خشکی در مرحله غلاف‌­دهی در مقایسه با مرحله گلدهی بیشتر بود. اعمال تنش خشکی در مرحله غلاف‌­دهی باعث کاهش معنی­‌دار تعداد برگ، وزن خشک برگ، ارتفاع اولین غلاف از سطح خاک، تعداد گره بر روی ساقه اصلی و قطر ساقه به­ترتیب به­‌میزان 50، 36، 29، 44 و 18 درصد نسبت به شاهد (عدم تنش) گردید. هم‌چنین نتایج نشان داد محلول‌پاشی عناصر کم‌­مصرف باعث افزایش معنی‌دار صفات مورد بررسی گردید؛ که در بین سطوح محلول‌پاشی، تأثیر کاربرد ترکیبی عناصر آهن و روی در مقایسه با کاربرد این عناصر به تنهایی، بیشتر بود. مطابق نتایج برهم­کنش تیمارها، کمترین میزان شاخص سطح برگ، وزن خشک ساقه، تعداد شاخه فرعی فرعی و عملکرد دانه در شرایط تنش در مرحله غلاف‌­دهی و عدم محلول‌پاشی عناصر کم‌­مصرف مشاهده گردید. کاربرد توأم آهن و روی در شرایط عدم تنش، تنش در مراحل گلدهی و غلاف­‌دهی باعث افزایش معنی‌­دار عملکرد دانه به­‌ترتیب به­‌میزان 19، 15 و 36 درصد نسبت به شاهد (عدم محلولپاشی) گردید. نتیجه‌­گیری: در مجموع نتایج نشان داد گرچه محلول‌پاشی عناصر آهن و روی موجب افزایش رشد و عملکرد گیاه گردید؛ اما در شرایط تنش کاربرد ترکیبی این عناصر در کاهش اثرات سوء ناشی از تنش موثرتر واقع گردید. بنابراین، با توجه به محدودیت عناصر آهن و روی در مناطق خشک و نیمه‌خشک، محلول‌پاشی یک روش کاربردی به‌­منظور افزایش سطح عناصر کم‌مصرف در گیاهان می­‌باشد که می­تواند اثرات تنش کم‌­آبی بر رشد و عملکرد لوبیا چشم بلبلی را کاهش دهد. واژه‌های کلیدی: خشکی، عناصر کم‌­مصرف، محلول­‌پاشی، خصوصیات، لوبیا