بررسی تطبیقی دلالت واژگانیِ «سبوی» و «صبوح» در شعر عربی و فارسی

سبو یا سبوی، ظرفی است که از دیرباز برای دوشیدن شیر یا نوشیدن مایعات استفاده می‌شد و در شعر فارسی، بازتاب گسترده‌ای یافته-است. در زبان عربی، از این واژه صراحتاً اثری نیست، ولی در روند جستجوی از آن، دو احتمال، توجّه پژوهشگر را به خود جلب می-کند. یکی بن‌واژه‌های: «سَبَی»، «سَبَأَ» و «سَأَبَ» و مشتقّات آن‌ها که با سبو شباهت حرفی و معنوی دارند و دیگری کلمة «صَبوح» که به نظر می‌رسد، شکل مُعرّب «سبوی» باشد. به گواهی این نوشتار، سبو در شعر فارسی به مرور از آبخوری به ظرف شراب و شراب، تحوّل معنوی یافته‌است. در شعر عربی، احتمالاً دو نوع برداشت از سبو وجود داشته: یکی مَشک یا خیک که از جنس ‌پوست جانوران بوده و بر دوش حمل می‌شده و یادآور اصطلاح «سبوکشی» در شعر فارسی است؛ دیگری سبوی سُفالین است که نمونة بزرگ آن، برای حفظ و حمل مایعات به ویژه شراب و نوع کوچک آن، برای نوشیدن، استفاده می‌شده‌است. به گواهی این نوشتار و مبتنی بر دلایلی، کلمة «صَبوح» به معنی شراب، در اصل، معرّب «سبوی» است، نه هم‌خانوادة صبح. از جملة این دلایل، یکی این که در قرآن کریم که تنها اثر تحریف نشدة عربی است و نیز در احادیث معتبر، نامی از صبوحی به معنی شراب نیامده‌است. دیگر این که صبحگاه، در فرهنگ عرب، اوقات مناسبی برای غارت و کارزار بوده است، نه باده‌نوشی و خوشباشی. به علاوه، «سبوی» و «صبوح» در شعر فارسی، با گذشت زمان، روی به سوی اتّحاد مفهومی داشته‌اند.