بررسی تطبیقی آراء مفسران در تبیین مفهوم ضلالت در آیۀ (وَ وَجَدَکَ ضَالاًّ فَهَدى)

آیات قرآن در بیان برخی قضایا، شیوه‌ای ممتاز و یگانه در پیش گرفته‌اند. یکی از آیاتی که سخن بسیاری درباره‌اش برخاسته، آیۀ هفتم از سورۀ مبارکۀ «الضحی» است. واژۀ «ضالّ» که در این آیه، اسم فاعل از مصدر «ضلالت» محسوب شده و به شخص پیامبر(ص) بازمی‌گردد، نیازمند بازشناسی دقیق‌تری است. پژوهش حاضر همزمان تحلیل مفهومی و انتسابی «ضلالت» را در این آیه دنبال و مهم‌ترین نظرات فریقین را به دو دسته تقسیم نمود. دستۀ نخست، انتساب «ضلالت» را به شخص پیامبر(ص) متوجه دانسته و از این رهگذر وجوه متعددی برای توجیه مفهوم «ضلالت نبی» بیان کرده‌ است. در دستۀ دوم، «ضلالت» در معانی مختلف آن، با توجیهات عمدتاً ادبی به قوم نبی اکرم(ص) متوجه شده است. هر دو دسته از دیدگاه‌ها نقاط ضعفی به همراه دارند که ابهام‌های مخاطبان را به ویژه در مواجهه با ظاهر آیه، سیاق آیات و معنای دقیق هدایت در مقابل ضلالت، به خوبی پاسخ نمی‌گویند. این تحقیق به دیدگاه برگزیده‌ای دست یافت که از طریق بهره‌مندی از تفسیر قرآن به قرآن، تناسب با ظواهر و سیاق آیات و هماهنگی با مبانی کلامی در حوزۀ عصمت نبوی تقویت می‌گردد. نتایج به دست آمده می‌تواند در مطالعات قرآنی و پژوهش‌های تفسیری و کلامی مورد بهره‌برداری قرار گیرد.