بررسی ترانزیت در بخش حمل‌ونقل ریلی کشور با استفاده از مدل جاذبه

بخش حمل‌ونقل ریلی به‌عنوان یکی از شیوه‌های حمل‌ونقل انبوه در کنار امتیازات ارزنده‌ای مانند صرفه‌جویی‌های اقتصادی در مصرف سوخت، کاهش آلودگی هوا و نزدیک شدن به استانداردهای محیطی اهمیت این بخش از حمل‌ونقل را فزونی داده و تداوم و توسعه بخش حمل‌ونقل ریلی را در کشور به دنبال داشته است و بهره‌برداری درست و به‌موقع از این بخش و همچنین انجام سرمایه‌گذاری لازم می‌تواند در موقعیت ترانزیتی بخش حمل‌ونقل ریلی کشور مؤثر باشد. هدف اصلی این مقاله به‌کارگیری تکنیک­های اقتصادسنجی پنل دیتا در بررسی تقاضای ترانزیت در بخش حمل­ونقل ریلی ایران و تخمین تابع تقاضا با استفاده از مدل جاذبه می‌باشد. در مدل برآورد شده، پنج متغیر: 1- میزان کالای ترانزیت حمل شده در بخش حمل­ونقل ریلی کشور، 2- نرخ تعرفه ترانزیت در بخش حمل­ونقل ریلی،3-زمان حمل کالای ترانزیتی در بخش حمل­ونقل ریلی، 4- تولید ناخالص داخلی کشورهای روسیه، هند، ترکیه، قزاقستان و ترکمنستان و ازبکستان، 5-  فاصله­ی جغرافیایی بین کشورهای روسیه، هند، ترکیه، قزاقستان و ترکمنستان و ازبکستان و ایران در نظر گرفته‌شده است. همچنین در این مقاله چگونگی آثار شوکهای متغیرهای میزان کالای ترانزیت حمل­شده در بخش حمل­ونقل ریلی، نرخ تعرفه، زمان حمل، GDP کشورهای مورد بررسی و فاصله جغرافیایی میان این کشورها در طول زمان بررسی شده است. نتایج حاصل از تخمین نشان می‌دهد که متغیر نرخ تعرفه ازلحاظ آماری معنادار و ضریب آن 27/0می‌باشد. همچنین متغیر زمان نیز با ضریب 27/1 معنادار شده است. هردوی این متغیرها نتایج طبق انتظار داشته و بیان می‌کنند با افزایش یک درصد در نرخ تعرفه و زمان حمل، میزان تقاضای ترانزیت در بخش حمل‌ونقل ریلی کشور 27/0 و 27/1 درصد کاهش می­یابد. رابطه­ی مستقیم و معناداری با ضریب 24/0 بین تولید ناخالص داخلی کشورهای روسیه، هند، ترکیه، قزاقستان و ترکمنستان و ازبکستان و تقاضای ترانزیت در بخش حمل­ونقل ریلی کشور وجود دارد. همچنین نتایج متغیر فاصله جغرافیایی بیان می‌کند که رابطه منفی و معناداری با ضریب 73/15- بین فاصله جغرافیایی کشورهای موردبررسی و تقاضای ترانزیت در  بخش حمل­ونقل ریلی کشور وجود دارد.