بررسی تأثیر رویدادهای زمین‌شناسی خلیج فارس بر توزیع و پراکنش گکوی سنگلاخ بلانفورد (Pristurus rupestris) با استفاده از ژن میتوکندریایی 12S

چکیده خانواده Sphaerodactylidae گکوهایی هستند که در امریکای شمالی و جنوبی، کارائیب، جنوب اروپا، شمال افریقا، خاورمیانه و آسیای مرکزی توزیع شده­اند. گکوهای خانواده Sphaerodactylidae جنس Pristurus  شامل 23 تا 26 گونه می­باشند. گکوی سنگلاخ بلانفورد Pristurus rupestris یکی از کوچک­ترین گونه­هاست که در شرق عربستان و جنوب ایران پراکنده شده است. در این مطالعه منشا و نحوه گسترش این گونه در ایران و جزایری که حضور این گکو در آن‌جا تایید شده است، بررسی گردید. همچنین تأثیرات نوسان­های آب و هوایی بر روی پراکنش این گونه در طی دوره­های زمین­شناسی با استفاده از نشانگر میتوکندریایی (12S) مورد مطالعه قرار گرفت. از این‌رو 10 نمونه‌ از محدوده پراکنش این گونه در ایران جمع‌آوری و به همراه نمونه‌های موجود در بانک ژن مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان دادند که نمونه­های ایران متعلق به کلاد شرق (P. rupestris) هستند. همچنین نمونه­های متعلق به جزایر ایرانی خلیج فارس به جز جزیره خارک تفاوت چندانی با سرزمین اصلی نشان ندادند. شبکه هاپلوتایپی نشان داد که نمونه‌های ایران به همراه نمونه‌های عمان در یک هاپلوگروپ قرار گرفته و هاپلوتایپ مرکزی نیز مربوط به عمان می‌باشد. از این‌رو احتمال می­رود که نمونه­های ایران در طی دوره پلیستوسن از جمعیت سواحل عربی مشتق شده­اند و در زمان خشک بودن خلیج فارس به ایران رسیده­اند. با توجه به اینکه موانع ژئومورفولوژیکی بر روی الگوی پراکنش خزندگان تأثیر مستقیم می­گذارند آن­ها می‌توانند شاخص­ خوبی برای بررسی الگوهای جغرافیای تبارشناختی باشند.