بررسی برخی صفات کمی و کیفی برگ در گونه ها و هیبریدهای بین گونه ای گردو واقع در کمال شهر کرج

سابقه و هدف: این پژوهش با هدف بررسی و مقایسه صفات مورفولوژیکی برگ گونه‌ها، ژنوتیپ‌ها و هیبریدهای بین گونه‌ای درختان گردو موجود در ایستگاه تحقیقاتی کمال شهر کرج، بخش تحقیقات باغبانی موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر صورت گرفت. خصوصیات ریخــت شناســی جــزو نخســتین و پــرکــاربردتــرین نشانگرهایی هسـتند کـه از دیـر بـاز همـواره مـورد توجـه گیاهشناسان بوده‌اند که در این میان صفات ریختی بـرگ دارای جایگـــاه ویـــژه ای در رده بنـــدی گیاهـــان اســـت. اهمیت این خصوصیات تا حدی است که می‌توان با مطالعه آن‌ها به روند تنوع ژنتیکی در گیاهان کمک شایانی کرد. ‌با استفاده از این نشانگرها می‌توان گونه‌ها و حتی کلن‌های داخل یک گونه را از هم متمایز کرد. مواد و روش‌ها: ارزیابی خصوصیات برگ هشت ژنوتیپ گردوی سیاه (N1, N2, N3, N4, N5, N6, N7, N8) هفت رقم گردوی ایرانی (دماوند، جمال Ronde de Montignac, Pedro, Hartley, Chandler, Seer, وK72, B21)، پنج ژنوتیپ از هیبریدهای بین گونه‌ای(J. hindsii × J. nigra) و چهار ژنوتیپ از هیبریدهای بین گونه‌ای(J. hindsii × J. regia) و یک ژنوتیپ از گونه J. hindsii با نمونه-گیری در تابستان از برگ‌هایی که رشد کامل رسیده بودند انجام شد. در مجموع 14 صفت شامل 7 صفت کمی (طول و عرض کلی برگ aوb ، عرض برگچه e، طول برگچهf ، طول دمبرگc ، تعداد و شاخص سطح برگ) و 7 صفت کیفی (شکل برگ و برگچه، حاشیه برگ، رنگ برگ و دمبرگ، زمان باز شدن جوانه‌های برگ، کرک دار بودن، زمان خزان برگ و دوام دمبرگ اصلی) مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته‌ها: نتایج حاکی از وجود تنوع زیاد مورفولوژیکی بین گونه ها و هیبریدهای گردو است. نتایج آماری مؤید آن است که با صفات انتخابی می‌توان تا حد زیادی ژنوتیپهای گردو را از یکدیگر تفکیک نمود. نتیجه گیری: بیشترین سطح برگ متعلق به رقم‌ 21B مربوط به گونه‌ گردوی ایرانی با 3/336 سانتیمترمربع و ‌کمترین سطح برگ نیز متعلق به گونه گردوی سیاه ژنوتیپ 8N با سطح برگ2/76 سانتیمترمربع بود. میانگین صفات کمی برگ نمونه‌های مورد بررسی نشان داد که ارقام گردوی ایرانی دارای بیشترین میانگین طول و عرض برگ و گردوی سیاه نیز دارای‌ کمترین طول و عرض بودند. همچنین میانگین بیشترین عرض و طول برگچه مربوط به گردوی ایرانی و در مقابل هیبرید بین گونه‌ای پارادوکس (J. hindsii x J. regia) نیز دارای کمترین عرض برگچه بود. کمترین طول برگچه نیز برای گونه گردوی سیاه اندازه‌گیری شد. در میان گونه‌های مورد بررسی، گردوی ایرانی دارای کمترین تعداد برگچه و برگ گونه J. hindsii ‌بیشترین تعداد برگچه را داشت. ژنوتیپ‌های گردو با استفاده از تجزیه خوشه‌ای (کلاستر) بر اساس صفات کمی و کیفی برگ مورد بررسی به سه خوشه مجزا تفکیک گردیدند. ‌خوشه اول شامل: شش ژنوتیپ مختلف گردوی سیاه، گونه J. hindsii و هیبریدهای بین گونه‌ای رویال و پارادوکس، خوشه دوم شامل ارقام مربوط به گردوی ایرانی و خوشه سوم دربرگیرنده ژنوتیپ (B21) از گردوی ایرانی بود.