بررسی ارتباط تاوه قطبی پوشن‌سپهری با ساختار وردایست دینامیکی در منطقه جنوب‌غرب آسیا همراه با دو مطالعه موردی

نتایج پژوهش­های انجام­شده حاکی از آن است که پیش‌بینی­پذیری وضع هوا در مقیاس­های زمانی فراتر از دو هفته، با جفت­شدگی دینامیکی بین گردش­های وردسپهر و پوشن­سپهر امکان­پذیر است. بنابراین شناخت و درک کامل سازوکار جفت­شدگی پوشن­سپهر- وردسپهر، نیاز به مطالعات بیشتر و جامع­تری دارد. هدف اصلی پژوهش حاضر، مطالعه این سازوکار با تمرکز بر منطقه جنوب­غرب آسیا است. در این پژوهش، داده­های روزانه بازتحلیل NCEP/NCAR از سال 1968 تا 2015 به‌کار­رفته است. منطقه بررسی­شده، شامل ایران و مناطق واقع در غرب آن تا شرق دریای مدیترانه است. طی این دوره، 42 رخداد تاوه قوی و 46 رخداد تاوه ضعیف شناسایی شد. نتایج مربوط به سه کمیت وردایست مشتمل بر فشار، ارتفاع ژئوپتانسیلی و دمای پتانسیلی نشان می­دهد که طی رخدادهای تاوه قطبی ضعیف، بخش­های زیادی از منطقه مورد مطالعه و ایران در ناحیه شکست امواج راسبی قرار داشتند و درنتیجه، آثار ناشی از تاوه­ها بر این منطقه زیاد نیست. اما در رخدادهای تاوه قوی، عرض­های بالاتر در منطقه مورد مطالعه و برخی نواحی از عرض­های میانی آن، در محدوده درون تاوه واقع هستند؛ بنابراین به­دنبال رخدادهای تاوه قوی می­توان تغییرات ناشی از تاوه قطبی را در کمیت­های وردایست بر فراز منطقه مورد مطالعه انتظار داشت. همچنین بررسی همبستگی بین شاخص تاوه قطبی تامپسون با سه کمیت وردایست فوق بیانگر همبستگی مستقیم میان فشار و همبستگی معکوس ارتفاع ژئوپتانسیلی و دمای پتانسیلی با بی­هنجاری شدت تاوه در منطقه ایران با تأخیرهای زمانی مختلف بین هشت تا ده روز است. به­علاوه، بر مبنای نتایج، یکی از دلایل احتمالی ایجاد یا تقویت تاشدگی­های وردایست و متعاقب آن چرخندزایی سطح زمین، تاوه قطبی پوشن­سپهری است.