بررسی ابعاد اقتصادی و زیست‌محیطی موازنه انرژی در تولید چغندرقند در ایران

استفاده بهینه از نهاده‌های انرژی و افزایش بهره‌وری انرژی منجر به کاهش هزینه‌های تولید، انتشار کمتر گازهای گلخانه‌ای و کاهش اثرات منفی نهاده‌های تولید کشاورزی بر محیط‌زیست می‌شود. این مطالعه با هدف بررسی موازنه انرژی در تولید چغندرقند در ایران و مقایسه ابعاد اقتصادی و زیست‌محیطی گسترش تولید این محصول انجام گرفت. بدین منظور تابع تولید چغندرقند با استفاده از داده‌های تابلویی پنج استان آذربایجان غربی، خراسان رضوی، کرمانشاه، فارس و همدان در دوره زمانی 1394- 1379 برآورد شد. نتایج نشان داد که بیشترین ورودی انرژی به‌ترتیب مربوط به نهاده‌های کود شیمیایی، ماشین‌آلات و نیروی انسانی است. همچنین با خالص انرژی در حدود 643 گیگاژول، کارایی انرژی 53/23 و بهره‌وری انرژی 4/1 مگاژول بر کیلوگرم، افزایش تولید این محصول از نظر موازنه انرژی مطلوب است. برآورد تابع تولید کاب- داگلاس نشان داد که فقط نهاده‌های ماشین‌آلات و کود دامی در محدوده اقتصادی استفاده می‌شوند و سایر نهاده‌ها بیش از حد اقتصادی مصرف می‌شوند. تولید نهایی دو نهاده ماشین‌آلات و کود دامی از سایر نهاده‌ها بیشتر است و افزایش عملکرد چغندرقند با استفاده از این دو نهاده، دی‌اکسیدکربن کمتری منتشر می‌کند. ضریب معنی‌دار متغیر مجازی نشان داد که عملکرد چغندرقند در استانهای خراسان و فارس کمتر از سایر استان‌هاست. مجموع ضرایب معنی‌دار نیز نشان داد که بازدهی کاهنده نسبت به مقیاس تولید وجود دارد. با توجه به نتایج این مطالعه، پیشنهاد می‌شود گسترش کشت صحیح بذرهای جدید، کاهش یارانه‌ها و واقعی کردن قیمت کود شیمیایی به منظور کاهش مصرف این نهاده و گسترش مکانیزاسیون کشت چغندرقند مورد توجه قرار گیرد.