بازشناسی زیرساخت‌های گردشگری فرهنگی در محوطه‌های میراث با تأکید بر خصیصه‌های طراحی معماری

گردشگری فرهنگی به دنبال فراهم‌کردن امکان بازدید همگان و بالابردن آگاهی عمومی از محوطه‌های میراث و جلب رضایت گردشگران با رعایت اصالت و یکپارچگی آثار است. یکی از زمینه‌های مهم تأثیرگذار بر محیط، منظر و فضای محوطه‌های میراث، زیرساخت‌های گردشگری است که در مراجع جهانی، با اصولی در جهت توسعۀ پایدار گردشگری تبیین می‌شود. اما گسترش زیرساخت‌های وابسته به محیط مصنوع نیازمند دستیابی به اصول و راهکارهای مختلفی جهت توسعۀ عناصر مرتبط با طراحی معماری است.هدف: این پژوهش قصد دارد به بررسی زیرساخت‌های گردشگری فرهنگی و واکاوی معیارهای مرتبط با محیط مصنوع و عناصر معمارانه بپردازد به ترتیبی که خصیصه‌های وابسته به طراحی معماری را شناسایی کند. روش: این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی  ابتدا پس از مرور منابع کتابخانه‌ای و مراجع جهانی، در منشور گردشگری فرهنگی ایکوموس معیارهای مرتبط با محیط مصنوع را شناسایی می‌کند. سپس برای تفسیر معیارها و تحلیل خصیصه‌های وابسته به تجارب اجرایی در ایران و مدیریت درازمدت، آنها را در 30 محوطۀ مهم میراث ملی و جهانی در ایران برداشت و ارزیابی می‌کند. یافته‌ها: واکاوی خصیصه‌های برداشت‌شده از بندهای دو، سه و شش منشور گردشگری فرهنگی ایکوموس، بر شیوۀ ارایۀ خدمات به گردشگر و ایجاد الحاقات و عناصر ساختاری جدید همانند ساختمان‌های خدماتی و اطلاع‌رسانی، عناصر معمارانه، پوسته‌ها و تأسیسات، و مبلمان و تجهیزات تأکید دارند. یافته‌های حاصل از برداشت‌های میدانی نشان می‌دهد که وجه عملکردی و خدماتی زیرساخت‌ها ضروری بوده و در اولویت اول قرار دارد. اما وجه بصری الحاقات و تأثیر آن بر یکپارچگی منظر و به طور ویژه تأسیسات و تجهیزات نیازمند حضور طراح، مجری دقیق و مدیریت حساس به نظارت درازمدت بوده که در برخی نمونه‌های برداشت‌شده نیازمند بازنگری است. نتیجه‌گیری: توسعۀ زیرساخت‌های گردشگری نیازمند رعایت اصولی همانند برگشت‌پذیری، تمایز با بستر، دوام و سازگاری برای حفاظت دراز مدت از محوطه‌های با ارزش میراث فرهنگی است.