بازخوانی فرم حیاط و فضاهای وابستة آن با استفاده از دستور زبان شکل در معماری در یک‌صد خانة دورة قاجار شهرکاشان

عوامل متعددی در شکل‌گیری فضاهای مسکونی وجود دارند1 که در تمامی آنها حفظ روابط فضایی مهم و تأثیرگذار است. این پژوهش برآن است که در یکصد خانه از دوران قاجار در کاشان, روابط فضاهای باز، بسته و نیمه‌باز را با استفاده از دستور زبان شکل شناسایی کرده و براساس این روابط بتواند به ‌طراحی‌های متنوع دست یابد. دستورزبان‌های شکلی نظام‌های تولیدکننده‌ای هستند که برپایة مجموعه‌ای از قاعده‌های شکلی به‌زایش طراحی منجر می‌شوند. یک دستورزبان شکلی که دارای دو بعد تحلیلی و طراحی است، شامل قاعده‌های شکلی و موتور زاینده‌ای است که از یک شکل پایه شروع شده و مکرراً قاعده‌ها را انتخاب و پردازش می‌کند. در این پژوهش سه فضای حیاط (فضای باز)، فضای بسته و ایوان مورد توجه قرار گرفته‌اند. بر مبنای این سه عنصر، پلان‌ها شامل سه حالت یک‌حیاطه، دوحیاطه، مجموعه‌ای خواهند بود2. روابط‌فضایی به‌وسیلة الگوریتم‌ها و قوانین سازنده تعریف‌شده و شکل‌های پایه و به‌دنبال آن مجموعه‌ای از قوانین، در دستورزبان‌شکل وارد می‌شوند. در واقع با مجموعه‌ای متشکل از تعداد متناهی قاعده و شکل، امکان تولید تعداد نامتناهی راه‌حل طراحی فراهم می‌شود. تفسیر خانه‌های سنتی شهرکاشان به‌وسیلة دستور زبان شکل منجر به‌ایجاد طرح‌های جدیدی می‌شود که در درخت تصمیم‌گیری، نمایش داده شده است. هدف از انجام این پژوهش نیل به طرحی‌نو با جوهره و معنای معماری سنتی خانه‌های قاجار است.