بازتاب قلندران صفوی در نگاره‌ی "شتر ترکیبی همراه با ساربان"

چکیدهنگارة "شتر ترکیبی همراه با ساربان" که امروزه در موزة متروپولیتن نگهداری می‌شود، از آثار نقاشی ترکیبی ایران و متعلق به ربع سوم قرن 10/16 است. مسئلة اصلی در این پژوهش به حضور پیکره‌های انسانی کوچک‌تر با شاخصه‌های ظاهری متفاوت –که یکی از آنها در توصیفات موزة متروپولیتن راهبی بودایی معرفی ‌شده است- و تفاسیر اجتماعی مرتبط با آنها معطوف است. بر‌این‌اساس، پژوهش حاضر می‌کوشد تا با استفاده از رویکرد تاریخ اجتماعی و نظریة بازتاب، بر مبنای اسناد و با روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی به مسئلة چیستی هویت پیکره‌های انسانی متمایز کوچک‌تر و چرایی حضور آنها در نگارة یادشده و به‌ بیان دیگر، برخی زمینه‌های اجتماعی مرتبط با طبقات اجتماعی پایین‌تر که با تصویرگری این اثر در ارتباط هستند، پاسخ دهد. در این ‌راستا، از مهم‌ترین دستاوردهای این پژوهش، تعیین هویت پیکره‌های انسانی کوچک‌تر متمایز به‌عنوان قلندران صفوی است. ضمن آن‌که، حالات، ادوات و سایر ویژگی‌های پیکره‌های یادشده در هماهنگی با حالات قلندران (مانند خفته بودن در روز با پوستینی بر دوش) آیین‌های آنان (مانند جریده‌کشی و سقّایی)، جایگاهشان نزد علما و حکما و فرجام برخی قلندران شورشی صفوی است.