اکراتوکسینA و جدایه‌های مولد اکراتوکسینA در گروه Aspergillus section Nigri در کشمش ایران *

اکراتوکسین A (OTA) زهرابه قارچی است که عمدتاً توسط گونه‌هایAspergillus و Penicillium در غلات، کشمش و قهوه تولید می‌شود. مهم‌ترین عامل محدودکننده صادرات کشمش و قهوه در دنیا آلودگی این محصولات به اکراتوکسینA است. سمیت ناشی از اکراتوکسین Aدر کلیه‌ها بروز می‌کند و سبب نارسایی و نهایتاً سرطان کلیه‌ها و کبد می‌شود. در این تحقیق از محصول کشمش استان خراسان (کاشمر، خلیل آباد، قوچان)، استان قزوین (تاکستان)، و استان آذربایجان شرقی (بناب، مراغه و ملکان) نمونه‌برداری شد. جهت جداسازی قارچ‌های گروه Aspergillus Sec. Nigri نمونه‌های کشمش مستقیماً در محیط‌های کشت مصنوعی مناسب کشت شد، هم‌چنین سوسپانسیونی از آلودگی‌های سطحی آنها تهیه، در محیط مناسب کشت و قارچ‌های گروه فوق ردیابی، تشخیص و میزان آلودگی نمونه‌ها ثبت گردید. اکراتوکسینA  در نمونه‌های کشمش جمع‌آوری شده با استفاده از روش HPLC+IACردیابی و میزان آن اندازه‌گیری شد. جهت ارزیابی توانایی توکسین زایی جدایه‌های گروه Aspergillus Sec. Nigri حاصل از کشمش، چهارده جدایه انتخاب و میزان اکراتوکسین تولید شده توسط آنها در محیط PDB اندازه‌گیری گردید. جدایه‌هایی از گونه A. carbonariusکه بر اساس ویژگی‌های مورفولوژیک تشخیص شده بودند، انتخاب،  دی ان ای آنها استخراج و نواحی 18S, ITS1, 5.8S, ITS2, 28S از دی ان ای ریبوزومی و ژن بتا توبولین آنها در واکنش PCR تکثیر، تعیین توالی، و با توالی این نواحی در سایر جدایه‌های گزارش شده از این گونه در NCBI مقایسه شد. همگی نمونه‌ها (44 نمونه) به قارچ‌های گروه A. Sec. Nigri آلوده بودند، لیکن میزان آلودگی بین 8- 100 درصد متغیر بود. بیشترین آلودگی قارچی (100%) مربوط به کشمش‌های آسیب دیده و کشمش‌هایی بود که مصارف مستقیم خوراکی نداشتند. آلودگی به اکراتوکسین A در پنج نمونه کشمش (11% نمونه‌ها) با گستره آلودگی ppb 4/0 تا ppb 100 ردیابی شد. از بین 52 جدایه متعلق به گروه A. Nigri تعداد 10 جدایه (20%) متعلق به گونه A. carbonariusبود که 71% جدایه‌های مورد بررسی توانایی تولید اکراتوکسین A در مقادیر  3/2 تا  ppb8/108 در محیط مصنوعی را داشتند. توالی نوکلئوتیدی دی ان ایریبوزومی و ژن بتا توبولین نماینده‌هایی از جدایه‌های A. carbonarius کشمش که مولد مقادیر بالای اکراتوکسین A بودند، همگی یکسان و با جدایه‌های این قارچ در بانک ژن 100% تشابه داشت که با شماره‌های دسترسی KF434631، KF434632،  KF434633  برای دی ان ایریبوزومی وKF434634 ، KF434635 برای ژن بتا توبولین در بانک ژنNCBI  ثبت شد.