اعتباریات و نقد نظریۀ حقیقی‌بودن گزاره‌های علوم انسانی با تأکید بر فقه و حقوق

اعتباریات پایۀ علوم انسانیِ اسلامی است، در صورتی‌که نگاه جامع و فلسفی به آن داشته باشیم و آن را جزیی از مباحث وجودی بدانیم. در حقیقت انسان موجودی تکوینی و حقیقی است که امور خود را در زیست دنیویی و با زبان اعتبار بیان می‌کند. بنابراین اعتباریات رابطۀ تنگاتنگی با انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی دارد و این جهت است که پایۀ علوم انسانی قرار می‌گیرد. و به این دلیل است که گزاره‌های علوم انسانی ـ از جمله گزاره‌های فقهی و حقوقی ـ اعتباری هستند، نه حقیقی و برهان در این علوم جایگاهی ندارد. آن‌چه در این علوم مهم است، جلب منفعت و دفع ضرر و کسب کمال و سعادت است و در علوم انسانیِ اسلامی رسیدن به قرب الهی است. اما کسانی که گزاره‌های فقهی و حقوقی را حقیقی می‌دانند، خلط بین تکوین و تشریع کرده‌اند، زیرا رابطۀ واقعی در جایی است که رابطۀ علت و معلول برقرار باشد، اما در مسائل فقهی و حقوقی حکمی با جعل شارع و قانون‌گذار اعتبار شده است و هیچ منشأ تکوینی ندارد. بلکه مقررات شرعی یا عرفیِ قانونی است که وضع شده است.