ارزیابی کیفیت چکیده مقاله‌های کارآزمایی شاهد‌دار تصادفی در مجله‌های علمی- پژوهشی ایران با استفاده از فهرست بازبینی CONSORT

چکیده مقدمه: گزارش نتیجه پژوهش باید به‌طور مؤثر، سریع و کافی در دسترس دیگران قرار گیرد. مهم‌ترین نوع مطالعات پزشکی به منظور پاسخ به پرسش‌های درمانی، کارآزمایی‌های شاهددار تصادفی (RCT) هستند، بنابراین، طراحی مناسب و گزارش ریزبینانه آنها اهمیت ویژه‌ای دارد. هدف: ارزیابی چکیده مقالات RCT درج شده در مجلات ایرانی با استفاده از فهرست بالینی C‏ONSORT (معیار گزارش کارآزمایی‌ها) 2010 بود. مواد و روش‌ها: در یک روش توصیفی 88 چکیده مقاله RCT سال‌های 91-90 از 47 مجله علمی پژوهشی دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران توسط دو ارزیاب مستقل از راه فهرست بازبینی کانسرت(اشاره به واژه تصادفی‌سازی در عنوان مقاله، ذکر ویژگی‌های کامل نویسنده مسئول، بیان معیارهای انتخاب شرکت‌کنندگان و معیارهای محل جمع‌آوری داده‌ها، ذکر نوع مداخله، تعیین هدف‌های ویژه یا فرضیه‌ها، بیان پیامد اولیه، ذکر روش تصادفی‌سازی، اشاره به نوع کورسازی، ذکر تعداد مشارکت‌کنندگان در هر گروه، شرایط کارآزمایی و پیگیری، آنالیز تعداد شرکت‌کنندگان در هر گروه از نظر پیامد اولیه، اشاره به نتایج اولیه مطالعه، وقایع ناپسند مهم و عوارض جانبی ،نتیجه‌گیری نهایی و کاربردی، ذکر شماره ثبت کارآزمایی بالینی، معرفی منبع تامین بودجه) بررسی شدند. اشاره روشن به هر مورد بلی و واضح نبودن یا گزارش نکردن خیر تلقی میشد و به موارد بلی و خیر امتیاز یک و صفر داده می‌شد و درصد هر مورد به صورت مجموع چکیده مقالات اشاره کننده به آن مورد نسبت به 88 محاسبه می‌شد. به هر مقاله امتیاز نهایی از 18مورد فهرست بالینی چکیده کانسرت داده شد. نسبت کارآزمایی‌هایی که هر مورد را به‌طور مناسب گزارش کرده بودند با فاصله اطمینان 95% محاسبه شد. نتایج: هیچ مقاله‌های به‌طور کامل به همه موارد موجود در فهرست بالینی اشاره نکرده بودند. بیشترین و کمترین امتیاز کسب شده توسط مقالات از 18 عبارت مورد موجود در فهرست بالینی، 14 (62-100 CI95%) و 5 (60-9 CI95%) بود. 13(8/14%) مقاله کمتر از 50% ،52(1/59%) مقاله بین 50-60% و 23(1/26%) مقاله بیش از 60% آیتم‌های چک لیست را گزارش دادند. حدود یک سوم از موارد فهرست بالینی کمتر از 20%گزارش شده بود که دربردارنده اشاره به نوع طراحی کارآزمایی در عنوان (5/4%)، ذکر تعداد مشارکت‌کنندگان در آنالیز مطالعه (5/4%)، پیشنهاد وقایع نامطلوب مهم و عوارض جانبی (8/6%)، منبع بودجه (1/9%)، ذکر روش تصادفی‌سازی(6/13%) و اشاره به واژه تصادفی‌سازی در عنوان مقاله(1/17%) بود. نتیجه‌گیری: لزوم رعایت سنجه‌های کانسرت در هنگام نگارش و داوری مقالات RCT‌ها موجب ارتقای گزارش‌های منتج این تحقیقات می‌شود. لذا تاکید مجلات به نویسندگان و داوران مبنی بر رعایت این معیار‌ها در گزارش کارآزمایی‌ها بایسته است.