ارزیابی کارآیی استفاده و پاسخ ژنوتیپ‌های مختلف گندم به آهن و روی

سابقه و هدف: یکی از رویکردهایی که از دیرباز مورد توجه بوده اما امروزه اهمیت آن مضاعف شده است، استفاده از ژنوتیپ‌های کارای گیاهان در جذب و استفاده از عناصر غذایی است. در سال‌های اخیر، ژنوتیپ‌های گیاهی که کارایی بیشتری در استفاده از عناصر غذایی دارند، مورد توجه قرار گرفته است و استفاده از آن‌ها رویکرد جدیدی در کشاورزی کم نهاده برای افزایش بازده کودها می‌باشد. آهن و روی نیز از عناصر کم مصرف و ضروری برای گیاهان است که در تغذیه انسان نیز اهمیت بالایی دارد.. هدف از تحقیق حاضر شناسایی ژنوتیپ‌های کارا ازنظر آهن و روی بود که بتوان غنی‌سازی زیستی روی و آهن در محصول گندم حاصل گردد. مواد و روش‌ها: برای بررسی و مقایسه کارایی استفاده و جذب آهن و روی در ژنوتیپ‌های مختلف گندم نان، آزمایشی در شرایط گلدانی (مخلوط شن و خاک) و به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتور اول شامل 12 ژنوتیپ مختلف گندم و فاکتور دوم شامل چهار سطح کودی بود. ژنوتیپ‌های گندم نان شامل ان20-87، مروارید، گنبد، فلات، تجن، لاین 7-90، لاین 17-91، آفتاب، قابوس، کوهدشت، کریم و لاین17 بودند. تیمارهای کودی شامل محلول غذایی کامل، محلول غذایی با کمبود آهن، محلول غذایی با کمبود روی و محلول غذایی با کمبود توأم آهن و روی بودند. روی از منبع سولفات روی به میزان صفر (سطح کمبود) و یک میکرومولار (سطح کفایت) و آهن از منبع سکوسترین آهن در دو سطح یک میکرومولار (سطح کمبود) و 100 میکرومولار (سطح کفایت) تأمین گردید. یافته‌ها: نتایج نشان داد که کمبود آهن و روی منجر به کاهش معنادار وزن خشک شاخساره و جذب آهن و روی شاخساره ژنوتیپ‎ها گردید ولی کارایی استفاده آهن و روی آنها را افزایش داد. تیمار کمبود توأم آهن و روی باعث کاهش بیشتر این شاخص‌ها و افزایش کارایی استفاده آنها نسبت به تیمارهای کمبود تنهای آنها گردید. لاین 7-90 بالاترین کارایی استفاده آهن و لاین 17 و کوهدشت کمترین مقدار را داشتند در حالی که بالاترین کارایی استفاده روی در لاین17و کمترین مقدار آن در ژنوتیپ‌های کوهدشت، تجن، کریم و قابوس مشاهده گردید. گروه‌بندی ژنوتیپ‌ها به روش گیل و براساس مقدار ماده خشک تولیدی و کارایی استفاده آهن و روی شاخساره نشان داد که ژنوتیپ‌های لاین 7-90 و ان20-87 بسیار پاسخ‌ده به‌ترتیب از نظر آهن و روی و لاین 7-90 و لاین 17 به‌ترتیب بسیار کارا از نظر آهن و روی بودند. همچنین ژنوتیپ تجن و ان20-87 برترین و ژنوتیپ‌های لاین 17 و کوهدشت به عنوان ژنوتیپ ضعیف در جذب و استفاده آهن و روی و تولید ماده خشک شناسایی شدند. نتیجه‌گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که رقم‌های تجن و ان 20-87 هم پاسخ‌ده به کود آهن و روی و هم کارا از نظر استفاده آهن و روی با تولید ماده خشک بالا هستند. بنابراین، برای کاهش هزینه‌های مصرف کود شیمیایی و خطرات زیست محیطی حاصل از آنها، این رقم‌ها برای بررسی کشت در اراضی حاصلخیز و هم در اراضی کم‌بازده (کمبود آهن و روی) معرفی می‌گردد.