ارزیابی تناسب اراضی برای کشت برنج در استان زنجان در قالب مدل فائو و با استفاده از تکنیک‌ تلفیقی AHP-TOPSIS در محیطGIS

ارزیابی تناسب اراضی برای محصولات کشاورزی یکی از اقدامات ابتدایی و ضروری در توسعه پایدار، جلوگیری از تخریب اراضی و حفاظت از منابع زیستی برای استفاده آیندگان است. در این زمینه و با توجه به اهمیت برنج به‌عنوان محصولی استراتژیک در کشور، اقدام به ارزیابی تناسب اراضی در استان زنجان با استفاده از قابلیت‌های ترکیبی سیستم اطلاعات مکانی (GIS) و روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره (MCDM) در قالب مدل فائو شد. در این پژوهش با توجه به نظرات کارشناسان مربوطه و مطالعه طرح‌ها و پژوهش‌های پیشین، از 4 شاخص زیست‌محیطی (منابع تأمین آب، متغیرهای اقلیمی، خاک، توپوگرافی) و 5 شاخص اجتماعی-اقتصادی (نیروی کار انسانی و ماشینی، فاصله از جاده و بازار، تعداد شرکت‌های تعاونی) برای مدل‌سازی تناسب اراضی استفاده شد. برای وزن دهی و تجمیع لایه‌ها، به ترتیب از روشAHP و روش رتبه‌بندی براساس تشابه به حد ایده‌آل (TOPSIS) استفاده و در مرحله بعدی نتایج به‌دست آمده بر اساس مدل پیشنهادی فائو و یک کلاس به‌عنوان مناطق دارای محدودیت، طبقه‌بندی شدند. در نقشه اولیه تناسب اراضی به‌دست آمدهاز شاخص‌های زیست‌محیطی 36/114 کیلومتر مربع (51/0%) و در نقشه نهایی بعد از تجزیه و تحلیل اجتماعی-اقتصادی 73 کیلومتر مربع (33/0%)، به‌عنوان کلاس کاملاً مناسب (S1) شناخته شد. دقت کلی نقشه اولیه و نهایی در مقایسه با نقشه کاربری اراضی منطقه به ترتیب 7/74% و 3/89% به‌دست آمد. بر اساس یافته­های پژوهش حاضر مهمترین پارامترهای ارزیابی تناسب اراضی برای برنج به ترتیب منابع تأمین آب، اقلیم، خاک، ماشین‌آلات کشاورزی و توپوگرافی بوده، همچنین کمبود منابع آبی و شوری خاک از مهمترین موانع کشت برنج در منطقه مورد مطالعه به شمار می‌آیند.