ارتباط‌گرایی: در رقابت یا همسویی با دیگر نظریه‌های یادگیری؟

چند‏ دهه اخیر شاهد رخدادهای‏مهمی در زمینه دانش و فناوری بوده‏است؛ علاوه بر این نقد جهان منظم نیوتونی و ترسیم پدیده‌های جهان بر اساس پارادایم معرفت‌شناختی پیچیدگی، در‏حال پی‌گیری است. این رخدادها حوزه تعلیم و تربیت را با چالش‌ها و مطالبات جدیدی روبرو‏کرده است. در راستای پاسخ به شرایط جدید الگوها و نظریه‌های گوناگونی توسعه یافته‌اند. هدف این مقاله بررسی و تحلیل یکی از نظریه‌های جدید یادگیری تحت عنوان ارتباط‌گرایی است که در چند سال اخیر مورد اقبال پژوهشگران قرار گرفته است. برای این منظور پژوهشگر با استفاده از روش‏های توصیفی- تحلیلی به گردآوری شواهد متنی، و تجزیه و تحلیل آنها‏مبادرت‏کرده تا به سؤالاتی درباره‏این نظریه پاسخ‏دهد: آیا ارتباط‌گرایی می‌تواند یک نظریه یادگیری باشد؟ چه نقدهایی بر آن وارد است؟ آیا اساسا یک نظریه نوبنیاد است یا بر داشته‌های نظریه‌های قبلی استوار شده‏ است؟ تحلیل مبانی‏نظری (و معرفت ‌شناختی) این‏نظریه نشان می‌دهد که با توجه به برخی معیارها و تطبیق آن با دیگر نظریه‌های موجود، ارتباط‌گرایی را می‌توان به عنوان یک نظریه یادگیری به‌شمار آورد. اتکای این نظریه به دانش ارتباطی(یا دانش توزیع شده)، آن را در قیاس با رفتارگرایی، شناخت‌گرایی و سازنده‌گرایی از مبنای معرفت‌شناختی جداگانه‌ای برخوردار کرده است. با این وجود این نظریه، هنوز از پشتوانه‌های تجربی کافی برخوردار نیست، بنابراین بکارگیری آن به‏ویژه در حوزه طراحی آموزشی نیاز به پژوهش بیشتر دارد. در مجموع این نظریه می‌تواند به عنوان همکار جدید نظریه‌های یادگیری نه جایگزین آنها، رهنمودها و کاربردهای زیادی، به‏ویژه برای یادگیری الکترونیکی در فضای وب 2.0 به همراه داشته باشد.