ادلۀ ‌ترجیح قرائت کسائی در «عرف بعضه» (تحریم/ 3) و نقش آن در ابهام‌زدایی از تفسیر آیات

مفسران مسلمان، خاصّه مفسران شیعی، همواره در معنا و سبب‌نزول آیات نخست سورۀ تحریم اختلاف داشته‌اند. بیش‌تر این اختلاف بر سر تفسیر بخشی از آیۀ 3 یعنی عبارت «عَرَّفَ بَعْضَهُ وَ أَعْرَضَ عَنْ بَعْضٍ» بوده است. روایات سبب‌نزول آیات نخست این سوره نیز به گونه‌ای نیست که این اختلاف را رفع کند. افزون بر تنوع این روایات و وجود نشانه‌های جعل و تحریف در بیش‌تر آن‌ها، هرگز عبارت فوق در هیچ کدام به‌روشنی تفسیر نشده است. در این مطالعه می‌خواهیم از این فرضیه دفاع کنیم که قرائت علی بن حمزۀ کِسائی (د 119ق) از این آیه که شاگرد او و قاری مشهور، ابوبکر شعبة بن عیاش (د 193ق) روایتش کرده، راه‌گشای فهم و تفسیر این بخش از آیه است. این قرائت هم از نظر سندی، هم از نظر معنایی و تطابق با آیه بر قرائت رایج رجحان دارد. اختیار این قرائت ما را از ابهامات روایات سبب‌نزول می‌رهاند؛ روایاتی که گاه راز افشاشدۀ پیامبر (ص) را بشارت زمامداری ابوبکر و عمر، و گاه ولایت امام علی (ع) می‌شناسانند و به‌نظر می‌رسد همه در یک فضای تقابلی شکل گرفته‌اند. تأکید راویان این قرائت بر این که این قرائت همان قرائت امام علی (ع) است، می‌تواند حاکی از استناد آن به اهل بیت (ع) تلقی شود.