اثر کاربرد شوک الکتریکی و هیدروپرایمینگ بذر بر افزایش بهره‌وری آب گندم تحت سطوح مختلف شوری

چکیده سابقه و هدف: هرچند شواهد بیانگر افزایش شوری و کاهش منابع آب‌وخاک است اما تقاضای روزافزون به مواد غذایی به دلیل رشد شدید جمعیت و کمبود منابع آب با کیفیت مناسب، استفاده از آب‌‌های با کیفیت نامناسب و نامتعارف را اجتناب‌ناپذیر نموده است. شوری از طریق سمیت عناصر، اختلال در جـذب عناصـر و کـاهش پتانسیل آب بر رشد گیاهان زراعی تأثیر می‌گذارد. مراحل استقرار و جوانه‌زنی از حساس‌ترین مراحل رشد گیاه به شوری هستند و روش‌های متعددی جهت کاهش اثرات منفی شوری آب‌وخاک و افزایش یکنواختی سبز شدن و درنهایت عملکرد گیاهان وجود دارد. کاربرد شوک الکتریکی و هیدروپرایمینگ به ترتیب ازجمله روش‌های جدید و کاربردی افزایش مقاومت به شوری هستند. هرچند اطلاعات علمی کمی در مورد اثر شوک‌ الکتریکی بر جوانه‌زنی گیاهان وجود دارد اما پرایمینگ بذر یکی از روش‌های کاربردی و رایج کاهش اثرات منفی شوری اسـت این روش‌ها باعث القای مقاومت اولیه به تنش‌ شوری می‌گردند. بدین منظور آزمایشی با هدف بررسی اثر پرایمینگ و شوک الکتریکی بر جوانه‌زنی و برخی صفات اولیه رویشی گندم انجام شد. مواد و روش‌ها: در شرایط آزمایشگاه آزمایش به‌صورت فاکتوریل سه عاملی در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی در سه تکرار در سال 95 در آزمایشگاه تحقیقاتی گیاهان دارویی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربت‌حیدریه پیاده گردید. فاکتورها شامل پرایم بذور در دو سطح (عدم پرایم و پرایم با آب مقطر به مدت 48 ساعت)، شوک الکتریکی در دو سطح (عدم شوک و اعمال شوک الکتریکی با ولتاژ 20 کیلووات) و شوری در سه سطح (آب مقطر به عنوان شاهد، 200 و 400 میلی‌مولار) بود. آزمایش مزرعه‌ای به‌صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سال زراعی 96-1395 در سایت تحقیقاتی گیاهان دارویی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربت‌حیدریه انجام شد. تیمارهای تنش شوری به‌عنوان کرت اصلی و سطوح شوک و پیش تیمار به‌صورت فاکتوریل در کرت فرعی اعمال گردید. تیمارها مشابه با آزمایش جوانه‌زنی اعمال گردید. با توجه به اینکه آب مورداستفاده برای آبیاری مزرعه شوری حدود دو دسی‌زیمنس بر متر داشت به‌عنوان تیمار شاهد در نظر گرفته شد. یافته‌‌ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد تأثیر پرایم بذور، القای شوک الکتریکی و شوری و اثر متقابل آن‌ها در سطح یک درصد در تمامی صفات موردمطالعه دارای تأثیر معنی‌داری بوده است. بررسی نتایج اثرات ساده سه عامل مستقل نشان داد پرایم بذور قبل از کشت باعث افزایش تمامی صفات جوانه‌زنی موردمطالعه (غیر از سرعت جوانه‌زنی) شده است. نتایج مزرعه‌ای نشان داد صفات موردمطالعه تحت تأثیر تیمارهای مختلف پرایم، شوک و شوری قرار گرفتند و پرایم بذور و اعمال شوک الکتریکی باعث افزایش معنی‌دار تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله، وزن هزاردانه، کلروفیل آ، ارتفاع بوته، عملکرد دانه و بیولوژیک و همچنین شاخص برداشت گندم گردیده و افزایش سطوح شوری باعث کاهش معنی‌دار صفات مذکور شد. میزان کاهش صفات موردمطالعه به دلیل افزایش سطوح شوری در شرایط عدم پرایم-عدم شوک نسبت به شرایط اعمال پرایم-القای شوک، بیشتر بود. نتیجه‌گیری: کاربرد شوک الکتریکی و هیدروپرایمینگ می‌تواند در افزایش قدرت جوانه‌زنی و رشد اولیه گندم و درنتیجه افزایش توان رقابت با علف‌های هرز شده و به دنبال آن در شرایط مزرعه کاربرد شوک و پیش تیمار بذور باعث افزایش عملکرد و اجزای عملکرد گندم به‌ویژه در شرایط تنش شوری شده است.