اثر تنش شوری بر تنظیم کننده های اسمزی، عملکرد و اسانس توده های محلی زنیان (Trachyspermum ammi L.)

زنیان یکی از مهم­ترین گیاهان دارویی منطقه زاهدان است. تنش شوری و خشکی از عوامل مهم کاهش عملکرد گیاهان زراعی در استان سیستان و بلوچستان هستند. به­منظور بررسی اثر تنش شوری بر عملکرد کمی و کیفی گیاه دارویی زنیان آزمایشی به­صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار، در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه پیام نور زاهدان در سال 93 – 1392 انجام گرفت. تیمارهای آزمایشی شامل دو توده زنیان C1: توده محلی و C2: توده پاکستانی به عنوان فاکتور اول و پنج سطح شوری S1: شاهد، S2: 2، S3: 4، S4: 6 و S5: 8 دسی­زیمنس بر متر به عنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شدند. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد بیشترین صفات طول ریشه، ارتفاع ساقه، وزن تر گیاه و وزن خشک گیاه و عملکرد اسانس از توده محلی و آبیاری با آب معمولی (تیمار بدون تنش شوری) به­دست آمد. با افزایش شدت تنش خشکی در کلیه صفات کمی مورد اندازه­گیری کاهش معنی­داری مشاهده گردید، اما درصد اسانس با افزایش تنش شوری افزایش یافت. اندازه­گیری غلظت تنظیم­کننده­های اسمزی نشان داد میزان غلظت پرولین و کربوهیدرات­های محلول تحت تاثیر تیمار تنش شوری در مقایسه با شاهد افزایش یافتند و افزایش شدت تنش شوری موجب افزایش میزان غلظت تنظیم کننده­های اسمزی شد. نتایج به­دست آمده حاکی از آن است که زنیان نسبتاً به تنش شوری مقاوم است، البته سطـوح بالای 4 دسی­زیمنس بر متـر باعث کاهش ویــژگی­های کمّی گیاه می­شوند و در صورت وقوع شوری، این گیاه با به­کارگیری مکانیزم تنظیم اسمزی و به­وسیله افزایش تجمع پرولین و کربوهیدرات در هنگام مواجه با شوری، شرایط تنش را تا حدی تحمل می­کند.