اثر تاریخ کاشت و تراکم بر سرعت تولید و زوال برگ گلرنگ

مقدمه پیش‌بینی تغییرات سطح برگ بخش مهمی از مدل‌های شبیه‌سازی گیاهان زر‌اعی است. قابلیت پیش بینی تغییرات شاخص سطح برگ گیاه در طی فصل رشد برای تخمین میزان تشعشع خورشیدی دریافتی و ماده خشک تولیدی گیاه مهم است. بنابراین هدف از این مطالعه بررسی روند تغییرات تولید و زوال سطح برگ گلرنگ "توده محلی اصفهان" می‌باشد. مواد و روش یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در 4 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه ولیعصر در سال 1391 انجام شد. عوامل آزمایش شامل تاریخ کاشت (17 فروردین و 6 اردیبهشت) و تراکم بوته (15، 40، 65 و 90 بوته در مترمربع) بودند. پس از سبز شدن بوته‌ها تا پایان فصل رشد به فاصله زمانی هر 10 روز یک‌بار سطح برگ بوته‌ها مورد اندازه‌گیری قرار گرفت. همچنین از ابتدای فصل رشد تا پایان مرحله گلدهی، هر 7-3 روز یک‌بار تعداد برگ سبز و گره تولید شده روی ساقه اصلی، تعداد برگ زرد روی ساقه اصلی و همچنین تعداد کل برگ زرد روی بوته شمارش و ثبت گردید. یافته‌ها نتایج نشان داد با کاهش تراکم شاخص سطح برگ حداکثر (LAImax) روند افزایشی داشت به‌طوری که مقدار آن در تراکم 15 بوته در مترمربع به 91/3 و 37/3 در تاریخ کاشت‌های اول و دوم رسید و در تراکم های بالاتر مقدار آن کاهش یافت. سرعت تولید برگ (leaf/°Cd-1) میان تراکم‌های مختلف در تاریخ کاشت های مورد مطالعه اختلاف معنی‌داری نشان نداد و بین 73/1 تا 93/1 leaf/°Cd-1 متغیر بود. تولید برگ در گیاه پس از گذشت 1349 تا 1395 °Cd-1 و 1300 تا 1384 °Cd-1 به‌ترتیب برای تاریخ کاشت‌های اول و دوم پایان یافت. با افزایش تعداد برگ در طول فصل رشد، سطح برگ به‌صورت توانی افزایش یافت به‌طوری که شیب افزایش سطح برگ با افزایش تراکم و تاخیر در کاشت روند کاهشی داشت. سرعت زوال برگ در تراکم‌های پایین‌تر هر تاریخ کاشت و نیز با تأخیر در کاشت با شیب زیادی صورت گرفت. سرعت پیری برگ براساس تعداد برگ زرد در بوته بین 0025/0 تا 0045/0 leaf/°Cd-1 برای تاریخ کاشت اول و 0018/0 تا 0037/0 leaf/°Cd-1 برای تاریخ کاشت دوم متغیر بود. بحث نتایج نشان داد با افزایش تراکم از شاخص سطح برگ حداکثر کاسته شد. با افزایش تراکم بوته به دلیل افزایش رقابت درون و برون بوته‌ای و درنتیجه کاهش تعداد شاخه فرعی در هر بوته، سطح برگ تک بوته کاهش می‌یابد اما بر خلاف این انتظار افزایش تعداد بوته نتوانست کاهش شاخص سطح برگ را جبران کند. این امر احتمالا به دلیل کاهش تعداد برگ در بوته در تراکم بالاتر بود. تأخیر در کاشت موجب افزایش سرعت ظهور برگ و کاهش دوره موثر تولید برگ گردیده و از تعداد نهایی برگ در ساقه اصلی کاسته شد. سرعت تولید گره در طی این دوره در درجه نخست به وسیله دما و پس از آن توسط دسترسی به اسمیلات برای رشد برگ تعیین می‌شود. با افزایش تراکم، سرعت زوال برگ در ساقه بیشتر شد. افزایش شدت پیری در تراکم‌های کاشت پایین را می‌توان به رقابت درون گیاهی و سایه‌اندازی بیشتر نسبت داد.