اثر برخی عوامل بوم‌شناختی بر کمیت و کیفیت ماده مؤثره گیاه دارویی سنبله بادکنکی در منطقه تویسرکان

چکیده   به منظور تعیین اثر برخی عوامل اکولوژیک بر اسانس گیاه دارویی سنبله بادکنکی، چکیده  به منظور تعیین اثر برخی عوامل اکولوژیک بر اسانس گیاه دارویی سنبله بادکنکی، نمونه­های گیاهی و خاک از هفت زیستگاه ویژه این گونه در زیستگاه­های مختلف خانگرمز، سرکان و سرابی در شهرستان تویسرکان جمع­آوری شد. بخش­های هوایی گیاه پس از خشک و آسیاب شدن، توسط روش تقطیر با آب اسانس­گیری شد. اسانس‌ تهیه شده با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل به طیف­سنج مورد تجزیه و شناسایی قرار گرفت. برخی خصوصیات خاک نظیر بافت خاک، اسیدیته، هدایت الکتریکی، کربن آلی و مواد خنثی شونده اندازه­گیری شد. از روش رسته­بندی تجزیه افزونگی برای بررسی ارتباط عوامل محیطی و ترکیبات اسانس استفاده شد. تجزیه شیمیایی اسانس نمونه­ها منجر به تشخیص و شناسایی 23 ترکیب شیمیایی شد. ترکیبات caryophyllene oxide، e-citral، z-citral، spathulenol، ar-curcumine، 1,8-cineol، limonene و α-terpineol به عنوان ترکیبات اصلی مشخص شدند. ترکیبات dibutylphtalate، isobutylphtalate، trans-caryophyllene، spathulenol، α-copaeneو cadinene-δ به طور مشترک در همه زیستگاه­های ویژه وجود داشت. ماده e-citral (geranial) و z-citral (neral) تنها در زیستگاه­های ویژه دو و هفت مشاهده شد. بیشترین بازده اسانس مربوط به زیستگاه ویژه سه با بیشترین ارتفاع از سطح دریا و کمترین بازده مربوط به زیستگاه ویژه شش با کمترین ارتفاع از سطح دریا بود. اسیدیته نمونه­های خاک در کلاس خنثی و بافت خاک در بیشتر زیستگاه­های ویژه در گروه بافت متوسط قرار گرفت. از بین عوامل اکولوژیک، بافت خاک و ارتفاع بیشترین تأثیر را بر کمیت و کیفیت ماده مؤثره این گونه در منطقه مورد مطالعه نشان داد.