آموزش و به کارگیری احکام فقهی؛ ایجاد انگیزش دینی برای تعامل مسئولانه و اخلاقی با محیط زیست

انسان­ها برحسب‎ ‎شرایط‎ ‎اجتماعی‎ ‎و فرهنگی واکنش‌های مسئولانه یا غیرمسئولانه نسبت‎ ‎به‎ ‎محیط‎ ‎زیست ابراز کرده­اند. فقه شیعه، به عنوان نهاد معنوی قدرتمند و الزام­آور، محیط زیست را ابزاری برای انسان می­داند و آن را دارای حق و حقوقی می­داند که باید برآورده شود. مقالۀ پیش رو در پی پاسخ نظام­مند به این پرسش است که ابزار مفهومی و عینی ما برای رویارویی و تعامل با محیط زیست کدام است؟ به نظر می­رسد سیستم فقهی و اخلاقی شیعه واجد نظام حقوقی و اخلاق کاربردی استفاده از طبیعت است و مؤمنان با اندکی تأمل و ژرف­نگری می­توانند با آموزش و به کارگیری چند قاعدۀ ساده و صریح و روشن، رویۀ مسئولانه­تری در قبال حفظ و گسترش محیط زیست در پیش بگیرند؛ چه آن که انسانِ عامل به فقه، همان­گونه که نمی­تواند حق کسی را ضایع کند، هنگام مواجهه و بهره­وری از طبیعت نیز موظف است آن را مانند یک کلّ منسجم، هدف­دار و دارای شخصیت و حقوق بداند و در ازای بهره­­وری، حق نگهداری و توسعۀ آن را نیز به جای آورد و در غیر این صورت ضامن است و مرتکب عمل حرام شده است. این ساز و کارِ آموزشی - کاربردی به مدد چند دقت فقهی  در چارچوب دو قاعدۀ «لاضرر» و «اتلاف» صورت بندی شده و ارائه شده است.