آلوده شدن شب‌ پره‌ی مینوز گوجه‌فرنگی Tuta absoluta توسط جدایه‌ی بومی Heterorhabditis bacteriophora

نماتدهای بیمارگر حشرات، انگل‌های اجباری برای طیف وسیعی از حشرات هستند و در بسیاری از برنامه‌های مدیریت تلفیقی آفات به‌کار گرفته‌می‌شوند. تأثیر جدایه‌ی بومی از گونه‌ی Heterorhabditis bacteriophora, Poinar (1975) روی لاروهای سنین مختلف شب‌پره‌ی مینوز گوجه‌فرنگیTuta absoluta, Meyrick (1917)  به دو صورت گلدانی و آزمایشگاهی بررسی شد. جدایه‌یH. bacteriophora  با استفاده از روش تله‌گذاری لاروهای سن آخر پروانه‌ی موم‌خوارGalleria mellonella, Linnaeus (1758) از خاک مزرعه‌ی یونجه واقع در شهرستان فیروزکوه جداسازی شد. سپس برای به‌دست آوردن جمعیت کافی از نماتد مورد بررسی، نمونه‌های به‌دست آمده روی لاروهای سن آخر گالریا پرورش داده شدند. بوته‌های گوجه‌فرنگی آلوده به شب‌پره‌ی مینوز از گلخانه‌های آلوده در شهرستان ورامین جمع‌آوری و سنین مختلف لاروی جداسازی شدند. در بررسی آزمایشگاهی، تعداد 10 عدد لارو سنین مختلف توتا به‌طور جداگانه در ظروف پتری قرار داده‌شدند. به‌هر ظرف پتری حاوی لاروهای آفت، تعداد 1000 عدد لارو عفونت‌زای سن سوم نماتد، اضافه شد و در شرایط آزمایشگاه نگه‌داری شدند. تیمار شاهد بدون اضافه کردن نماتد در نظرگرفته‌شد. نتایج حاصل از بررسی آزمایشگاهی نشان داد که گونه‌یH. bacteriophora  توانست 100 درصد لاروهای مورد بررسی را در مدت 48 ساعت بیمار نموده و باعث مرگ و میر آن‌ها شود. تجمع لاروهای تغذیه کننده نماتد در سطح بدن لاشهٌ لاروهای بیمار، بعد از 72 ساعت،  قابل مشاهده بود و لاروهای عفونت‌زای سن سوم و به‌تدریج نماتدهای نر و ماده ظاهر شدند (شکل1- A). در بررسی گلدانی، پس از پرورش نشاء گوجه‌فرنگی، لارو و پروانه‌ی بالغ شب‌پره‌ی مینوز، روی بوته‌ی گوجه‌فرنگی رها سازی شدند. پس از استقرار آفت، سوسپانسیونی با غلظت 103×2 عدد لارو سن سوم عفونت‌زای نماتد در لیتر آب تهیه و یک روز در میان به‌مدت 4 روز روی سطح برگ‌های آلوده به شب‌پره، محلول‌پاشی شد. بوته‌های گوجه‌فرنگی آلوده به آفت به‌عنوان تیمار شاهد در نظر گرفته شد و با آب معمولی اسپری گردید. 96 ساعت پس از محلول‌پاشی، لاروهای شب‌پره بررسی و لارو‌های غیرفعال و تغییر رنگ یافته از داخل دالان‌های ایجاد شده درون پارانشیم برگ (شکل1- B). جدا و به ظروف پتری منتقل و با استفاده از روش وایت (White, 1927) نگهداری شدند. بررسی لاروهای آلوده توتا پس از 72 ساعت وجود نماتدها را روی سطح بدن آفت نشان داد. با آزمایش گلدانی مشخص شد که لارو سن سوم عفونت‌زای H. bacteriophora قادر است از دالان‌های پارانشیمی ایجاد شده توسط توتا در سطح برگ نفوذ کرده و موجب 100 درصد آلودگی و مرگ لارو شب‌پره‌ی مینوز گوجه‌فرنگی گردد. این اولین گزارش از پارازیته شدن لارو آفت مذکور توسط H. bacteriophora در ایران است. پیشنهاد می‌گردد پژوهش‌های تکمیلی در مورد بیمارگری این نماتد روی حشره مذکور انجام پذیرد.