آداب الحرب و الشجاعه و تصحیح آن

آداب الحرب و الشجاعه، از متون مشهور نیمۀ اوّل قرن هفتم و نوشتۀ فخر مدبّر است. این کتاب از جهات گوناگون در میان متون فارسی ممتاز و حائز اهمّیّت است؛ از جمله آنکه در موضوع خود (آیین کشورداری و سپاهیگری، اسب‌شناسی و تعریف و توصیف ابزار جنگی) در میان آثار پیش از دورۀ مغول، منبعی کم‌نظیر است. بسیاری از اسامی آلات جنگ و طرز تعبیه و آرایش لشکر و شیوه‌های مقابله و رویارویی با دشمن در این کتاب آمده است. انواع فواید زبانی و ادبی کتاب، به‌ خصوص وجود اصطلاحات نظامی و واژه‌های خاصّ، آن را در موضوع خود بی‌مانند کرده است. با این فواید استثنایی، امروز، آداب الحرب و الشجاعه برای محقّقان در تنظیم فرهنگ‌ها و مطالعۀ آیین‌ها و آداب جنگ، کتاب مرجعی مفید و منحصربه‌فرد است. این کتاب در سال 1346 به اهتمام احمد سهیلی خوانساری به طبع رسیده و از آن پس، در همۀ این سال‌ها، دربارۀ آن کاری قابل ذکر انجام نگرفته است. راه‌یافتن کاستی‌های بسیاری در متن به دلیل برخی اشکالات اساسی، مانند گزینش نادرست شیوۀ تصحیح، عرضۀ ناقص نسخه‌بدل‌ها، اغلاط و افتادگی‌ها، نقص در نسخه‌ها؛ و ناشناخته‌ماندن ارزش‌های بی‌شمار متن به دلیل اختصار در پرداختن مقدّمه، تعلیقات و نمایه، ضرورت تصحیح تازه‌ای را ایجاب می‌کند. در این مقاله با بهره‌گیری از نسخه‌های خطّی دستیاب، متن چاپی بررسی و با عرضۀ نمونه‌هایی از خطاهای گونه‌گون کتاب، ضرورت تصحیح مجدّد آن نشان داده‌ شده است.