آثار تربیتی شفقت در حوزه فردی و اجتماعی از منظر قرآن و روایات

شفقت از موضوعات مهم در حوزه تربیتی، شامل مهارت‌ها و ویژگی‌هایی است که نقش مهمی در روابط فردی و اجتماعی بر پایه مهربانی، و توجه به نیاز و مشکلات افراد دارد و موجب همبستگی و مسئولیت‌پذیری افراد جامعه می‌شود. هرچند در عصر حاضر نقش شفقت به عنوان الگوی تربیتی مؤثر در جامعه، مغفول مانده است، ولی قرآن و روایات به عنوان منابع هدایت و تربیت انسان به آن پرداخته‌اند. نوشتار پیش رو، با روش توصیفی‌ـ تحلیلی به بررسی مفهوم شفقت و آثار تربیتی آن از دیدگاه قرآن و روایات می‌پردازد تا ویژگی و مهارت‌های شفقت و آثار تربیتی آن در ساحت‌های اعتقادی، احساسی، عاطفی و اخلاقی، در دو حوزه‌ فردی و اجتماعی را بیان نماید و فرهنگ شفقت‌ورزی در جامعه رشد یابد و بر‌آن متمرکز شود. نتایج تحقیق بیانگر آن است که: الف) شفقت از صفات مثبت «فردی» و «اجتماعی» است که موجب تأثیر متقابل افراد بر یکدیگر در جهت بهزیستی و التیام روحی است. ب) شفقت مجموعه‌ای از صفات و مهارت‌هاست و مفهومی بیش از مهربانی و دلسوزی دارد. ج) شفقت رابطه فرد با «خدا» و «خود» و سپس، با «افراد جامعه و مردم» را برپایه اعتقاد توحیدی، محبت، مسئولیت‌پذیری، همدردی و همدلی قرار می‌دهد. بر این اساس شفقت چند نقش اساسی تربیتی دارد: 1- خدا را حاضر و ناظر دانستن در تمام مراحل زندگی، و او‌ را عامل دریافت رحمت و هدایت دانستن؛ 2- کنترل احساس و مدیریت رفتار؛ 3- حفظ و تسکین انسان در‌برابر رنج-های مادی و معنوی؛ و 4- بسترسازی برای ایجاد محبت متقابل و بهزیستی.